İş dönünce şova Citroën döşova

fendim fikir Citroen CEO’su Pierre Jules Boulanger’nin zihninde belirdiğinde 1930’lardır daha. Firmanın tasarımcıları Walter Becchia ve Marcel Chinon oturur karalamaya başlar. Bilahare meşhur gangster otomobili Traction’un planlayan Flaminio Bertoni ve André Lefebvrethe de katılır onlara. İstek nettir: Bir otomobil tasarlayın, 60 km hız yapsın, iki kişi ve bir çuval patates taşısın tamam! 

Tabiri caizse tekerlekli şemsiye diyebilirsiniz ona. O günlerde Fransa yolları çakır çukurdur, patron üstüne basa basa “aman esnek olsun” der, “yumuşacık yol tutsun. Yumurta sepetini sarsmadan götürsün, kırmadan dökmeden vasıl olsun menzili maksuduna.” 

Hedef kitle, at arabası kullanan köylülerdir. Şimdi hayvanı ahırdan çıkaracak da, koşum takımlarını bağlayacak da… Oho ooo yemiyle suyuyla, nalıyla mıhıyla uğraşasıya...

Zikrolunan vasıta çiftçinin eli altında durmalı. Süt güğümü, saman balyası, zerzevat küfesi, yem torbası taşımalıdır. Çarşıya pazara, düğüne tombaya da götürmelidir icabında… Dış görünüşü hiiiç mühim değildir, adam o paraya araba almış (VW yarı fiyatına) ne ister daha? 

Bu yüzden farı kaportaya gömmekle uğraşmaz, çamurlukları davlumbaz gibi şişirip bırakırlar. Camlar dümdüz, tavan branda…  

Patron her şeyin mekanik olmasını ister, motor önce manivela ile çalıştırılır, sonra kaytan dolarlar halkaya. Sen çekersin zemberek sarar, gırgırgır, eksoz duman patlama, artık ne zaman gönlü olursa... 

Bayanlar ip çekmekte zorlanır mızıldamaya başlar. Bakarlar olmayacak marş motoru koyarlar sonunda. 

Silecekler içeriden oynatılır, topuzu vardır, elle çevirirsiniz sağa sola. Kapı penceresi ortadan mafsallıdır, alttan kıvırıp katlar, mandalla asarsınız yukarıya. Ne kol, ne makara. 

KONSERVE KUTUSU 

Veee Citroën 2CV, 1948 Mondial de L’automobile’de (Paris otomobil fuarında) sahne alır ilk defa. 

Makul fiyatı, kambur kasası, kolay bakımı ile öne çıkar. Hava soğutmalı motoru, yüksek tabanı ve yumuşak süspansiyonu ile övgüyü hak etse de münekkitler müstehzi konuşurlar. Evet çirkin ve güçsüz bulmuş, yakıştıramamıştırlar ünlü firmaya. Sayın prezidente limuzinler yapan bir marka, ne arar bu konserve kutularında?

Karikatürcülere de malzeme çıkar, alaya alırlar. Bakın şu işe ki aşağılandıkça değeri artar, sadelikten hoşlananları cezbeder, 8 milyon satarak ağabeylerine fark atar. 

Hâlbuki kontrol tablosu varla yok arasıdır, kilometre saati, velespitden aparma. En büyük gösterge akü şarjında. 

Saat, radyo, takometre, klima, kalorifer ve ses düzeni arama. Direksiyonu metaldir (bilahare kemik), kamyonlarınki kadar büyük ve yatıktır. Koltuklar kamp sandalyesini andırır âdeta. Ama dengelidir, kolay kolay getiremezsiniz taklaya.

Savaş sonrası sac sıkıntısı çekildiği için üstü branda ile kapatılır, bu da size coupe keyfi yaşatır. Eksiği noksanı olsa da siparişe yetişemezler, parayı yatıran yıllarca bekler sırada. Gün gelir, mustamelin fiyatı sıfırı aşar, alırsın kullanırsın satarken para kazanırsın ayrıca. 

Hatırlarsınız, bizde de öyle değil miydi yetmişli yıllarda...

ÇAPRAZ BULMACA

Döşova’nın (deux chevaux) lügat karşılığı “iki beygir”. Motorun beygiri elbette daha fazla. Ben 2 CV denince iki silindirli sanıyordum, yanılmışım. Bu teknik bir tabir değilmiş, Fransız “vergi sisteminde” bir karşılığı varmış.  

Döşova dünyanın ilk önden çekişli sedanı (sınıfında) ama 4X4’ünü de sunar meraklısına. Ağırlık 460 okka. Genişlik 148 cm. Yani diz dize, omuz omuza. Motor önceleri 375 cc ve 9 beygirdir sonra 425 ve 602 cc’likleri de koyarlar. Vay be 602 cc ha! Seni gidi asfalt senii, eğer ağlatmazsam!

O yıllarda ABD’nin en mütevazı arabası 3.600 cc’liktir (fındık sekiz), yani 375’lik motordan 9 tane daha. Evet  yumruk kadar bir şeydir ve kurcalamaya müsaittir, hortumlar, kablolar elinizin altında... Yağ sızdırmaya duman atmaya başladı mı indirir, bi sekman atarsınız boş zamanınızda. 

Motoru çim biçme makinesininki gibi kolayca çıkar. Takım tezgâha gerek yoktur, hoop kucağa. VW gibi hava soğutmalıdır. Önde bir fan, üstünde manifold karbüratör filan. Meğer şu radyatörler ne kadar yer kaplıyormuş kaputun altında. Dağıttınız diyelim hepi topu bir kaç avuç parça, kontrplak masada toplayabilirsiniz rahatlıkla. 

FUKARA JAGUARI

2 CV, 960’lı yıllarda talebe, ressam, müzisyen ve muhabirlerin gözdesi olur. Hippiler, anarşistler bayılır ona. 

Pikapları da (Fourgonnette) pratiktir, Fransız posta idaresine, Knorr ve Shell’e hayli vasıta satarlar.  VW Tospa gibi kemikli değildir, yürürken saçları sallanır boşlukta. Çelimsiz ama mukavimdir, 300 bin km’yi rahat geçer, tıkırdar gider yıllarca.

Mahmuzlu tamponlar, sarı farlar ve ön camın altındaki havalandırma kapağı klasik kalır, aynısından yaparlar 50 yıl boyunca. 

Şoför kapısı tersine açılır, arada cılız bir sütun vardır ön kapıyı da arka kapıyı da ona bağlarlar.  

Şanzıman 4 ileridir. Vites kolu direkt göğüsten çıkar, itip, çeker, sağa, sola yatırarak sokarsınız yuvasına.  

Citroen 2 CV sadece Fransa Levallois ve Perret tesislerinde yapılmaz. Belçika Forest ve Liège’de, İngiltere Slough’da, İspanya Vigo’da, Portekiz Mangualde’de, Slovenya Kooper’da, Arjantin Buenos Aires ve Jeppener’da, Şili Arica’da ve Uruguay Montevideo’da da imal edilir. Milyonlarca “çirkin ördek yavrusu” düşer yollara.

Üretimi durunca halefleri (Dyane ve AX) alınır banta. 

Gelelim bize. TOGG üst sınıf itibarlı bir otomobil olacak.

Bir de günlük kullanıma dönük bir araba düşünemezler mi acaba? Şöyle ufak tefek, motosiklet motorlu, sade, basit, sıradan.

Aynı kasanın kamyonetini de çıkarsınlar, bağa, bahçeye, esnafa, seyyara…

Hoş bu topa sadece Citroen girmez, FIAT Cinquecento (500), VW Kaplumbağa ve Austin Mini de dener, umduklarını bulurlar  fazlasıyla. 

Açın bakın rakamlar ortada.