Uluslararası Ceza Mahkemesi ne yapabilir?

Geçen yazıda “Bırakın Hukuk İşlesin” demiştim. Yani Batı müsaade etsin ve İsrailli yetkililer yargılansın, diye belirtmiştim. 

 

Peki Uluslararası Ceza Mahkemesi’nden nasıl bir karar çıkar? Bu konuyu Batı’daki hukuk sistemini ve Uluslararası Ceza Mahkemesi’ndeki davaları iyi bilen Hukukçu Selahattin Par’a sordum. Onun cevabını buraya bırakıyorum: 

 

     ***

 

Bildiğiniz üzere, Güney Afrika, İsrail'in Gazze'deki askerî operasyonuyla 1948'de imzalanan Birleşmiş Milletler (BM) Soykırım Sözleşmesi'ni ihlal ettiği gerekçesiyle 29 Aralık'ta Uluslararası Adalet Divanı'na başvurmuştu. Uluslararası Adalet Divanı İsrail hakkında 15'e karşı 2 oyla ihtiyati tedbir kararı verdi. İsrail’in mahkemeye ihtiyati tedbirler ile ilgili 1 ay içinde rapor vermesi gerektiği belirtildi. 

 

İsrail’in tüm tedbirleri alarak soykırım işlenmesini teşvik etmesini engellemesi gerektiğinin altı çizildi. Gazze'deki tüm ihtiyaçların bölgeye ulaştırılması gerektiğinin kararlaştırıldığına hükmedildi. Ayrıca İsrail'in dosyanın reddi talebi de reddedildi. Sonrasında da hepimizin bildiği gibi, Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Hamas'ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar hakkında 'savaş suçu' gerekçesiyle tutuklama emri çıkarılmasını istedi. Khan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Savunma Bakanı Yoav Gallant hakkında “Filistinlilere karşı savaş ve insanlık suçu işlediklerine dair yeterli kanıt bulunduğu” gerekçesiyle tutuklama talebinde bulundu. 

 

Kısacası tutuklanması için mütalaa verdi. Yalnız bu durum basında yanlış lanse edildi. Tutuklama kararı çıkmış gibi haberler yapıldı. Oysa bu sadece bir tutuklama talebi. Aslında “sadece” demek de yanlış olur. Çünkü İsrail gibi bir ülkenin bu aşamaya gelmesi ve bu kadar sıkıştırılması bile büyük bir başarıdır. Peki bundan sonra ne olacak derseniz, Başsavcının talebi üzerine ICC yargıçları delillerin tutuklama emri çıkarmak için yeterli olup olmadığına karar verecek. Roma Tüzüğü uyarınca, Filistin topraklarında işlendiği düşünülen savaş suçlarına ilişkin inceleme yapılacak. Zaten öncesinde 2021’de, ICC Ön Yargılama Dairesi, “uluslararası mahkemenin Filistin Devleti'ndeki duruma ilişkin cezai yargı yetkisini kullanabileceğine ve bu yargı yetkisinin Doğu Kudüs de dâhil olmak üzere Gazze ve Batı Şeria'yı kapsadığına” karar vermişti. 

 

Mahkemenin verdiği yetki doğrultusunda 7 Ekim 2023’ten bu yana Filistin topraklarında yaşanan olaylar da soruşturma kapsamına alındı. Filistin, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne taraf olduğu için, mahkemenin burada yaşanan olayları soruşturma yetkisi bulunuyor ve Başsavcı Khan’a göre, mahkeme, ICC’ye taraf olmayan İsrail vatandaşlarının taraf bir devlet olan Filistin topraklarında işledikleri suçları yargılama yetkisi bulunuyor. Herkesin merak ettiği esas soru tutuklama kararı çıkarsa ne olacak? Cevabı şu:

 

Tutuklama kararı çıkarılırsa bile sanıkların tutuklanma ihtimali zayıf. Çünkü Uluslararası Ceza Mahkemesi yargı yetkisini yalnızca mahkemeyi kuran anlaşmaya taraf ülkelerde kullanabiliyor. Ancak, sanıkların tutuklanma ihtimali genelde üye devletlerin iş birliği yapma konusundaki istekliliğine bağlı. Açıkçası her şey olabilir. 

 

Bir taraf devlet, UCM’nin talebine uymazsa, mahkeme konuyu Taraf Devletler Meclisi’ne ya da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne havale edebilir. Onlar da uyumsuzluğu gidermek için uygun tedbirleri alabilir.