Semerkand'dan doğan güneş

Ehl-i Sünnetin (Peygamber Efendimiz ve Eshâbının yolunda olanların) îmânla ilgili bilgilerde tâbi olduğu iki i'tikâd imâmından biri olan "Muhammed bin Muhammed"in hem kendisinin, hem de babasının ismi Muhammed'dir. Künyesi "Ebû Mansûr" olup, "Mâtürîdî" nisbesiyle meşhur olmuştur.

Soyunun, Eshâb-ı kirâmdan Hâlid bin Zeyd Ebû Eyyûb el-Ensârî'ye ulaştığı rivâyet edilen Ebû Mansûr Mâtürîdî'nin, 852 (H. 238)'de Semerkand'ın "Mâtürîd" kasabasında doğduğu tahmîn edilmektedir. 944 (H. 333) senesinde Semerkand'da vefât etmiştir. [Kefevî, Taşköprüzâde]

İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe, fıkıh bilgilerini toplayarak kısımlara, kollara ayırdığı ve usûller, metodlar koyduğu gibi, Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi ve sellem) ve Eshâb-ı kirâmının (Peygamberimizin arkadaşlarının) bildirdiği i'tikâd, îmân bilgilerini de topladı ve yüzlerce talebesine bildirdi. Bu talebelerinden İmâm Muhammed Şeybânî'nin yetiştirdiklerinden Ebû Süleymân Cürcânî ve bunun talebelerinden Ebû Bekr-i Cürcânî meşhûr oldular. Bunun talebesinden de Ebû Nasr-ı İyâd, kelâm ilminde (îmân bilgilerini anlatan ilimde) Ebû Mansûr Mâtürîdî'yi yetiştirdi.

Küçük yaşta ilim tahsîline yönelen, Ebû Mansûr Muhammed Mâtürîdî, İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'nin naklen bildirdiği fıkıh ve kelâm bilgilerini, kelâm ilminde müctehid olan Ebû Nasr-ı İyâd'dan öğrendi. Diğer aklî ve naklî ilimleri de zamânının diğer âlimlerinden tahsîl etti.

İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'nin, "El-Fıkhu'l-Ekber", "Er-Risâle", "El-Fıkhu'l-Ebsat", "El-Âlim ve'l-Müteallim" ve "El-Vasiyye" gibi i'tikâdla ilgili kitaplarında bildirdiği i'tikâd bilgilerini, aklî ve naklî delîllerle açıklayarak tasnîf etti. Kendine hâs ispat ve iknâ metoduyla çeşitli sapık fırkaların bozuk fikirlerine cevap verip, reddiyeler yazdı. Böylece temiz Müslümânların sapıklıktan kurtulmalarına vesîle oldu. Ehl-i Sünnet kelâmıyla ilgili hususlarda müctehid imâm oldu. Onun bildirdiği bu yola tâbi olanlara "Mâtürîdî" denildi.

Ebû Mansûr Mâtürîdî hazretleri, İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe'nin, Tâbiînin ileri gelenlerinden, Eshâb-ı kirâmdan ve onların da Peygamber Efendimizden naklen bildirdikleri i'tikâd bilgilerini, [yani Ehl-i Sünnet i'tikâdını] nakledenler vâsıtasıyla topladı. Bu bilgileri çeşitli aklî ve naklî delîllerle ispat etti. Ebû Mansûr Mâtürîdî'den sonra da talebeleri, talebelerinin talebeleri bu kıymetli bilgileri, yazdıkları yüzlerce kitapla kendilerinden sonraki nesillere ulaştırdılar. Amelde (ibâdette) Hanefî mezhebine tâbi olanların ekserîsi Mâtürîdî i'tikâdındadırlar.