Bitkilerle nazarları savuşturun
Yiyecek ve içecek karın doyurmaktan çok daha fazlası... Şüphesiz ki geleneksel mutfaklar ve halk kültürleri arasında derin bir ilişki var. Bugünkü yazı konum bir halk kültürü olarak NAZAR ve yiyecekler arasındaki ilişki.
Gece saçlı Züleyha, Yusuf’un gözlerinde kaybetmiş her şeyini; Yakup, Yusuf’un acısından kör etmiş gözlerini, gözlerinden akan her damla Yusuf’tur aslında...
Dünyalar güzeli talihsiz Medusa, Athena tarafından cezalandırılmış ve Medusa’nın gözleri bakanları taşa dönüştürmüştür...
Göz ile sembolleştirilen en önemli olgu ise hiç şüphesiz NAZAR... Sözlükte “BAKMAK, GÖRMEK; DÜŞÜNMEK” anlamındaki nazar kelimesi, Türkçede “BEĞENİLEN BİR ŞEYE KISKANÇLIKLA BAKMAK VE ZARAR VERECEK ŞEKİLDE ONU ETKİLEMEK” manasında nazar etmek (göz değmek), Arapçada ise nazar (İSÂBETÜ’L-AYN) şeklinde kullanılır. Nazar kavramı, daha çok kıskançlık duygusunun eşlik ettiği zarar verici etkiye sahip göz ve bakışla ilişkilendirilse de herhangi bir canlı yahut objeye yönelik hayranlık ve övgü sözleri de etkisi açısından nazar kapsamında görülmüştür.
KÖKENİ MEZOPOTAMYA MI?
Hem geçmişte hem günümüzde yer alan bu inanışın başlangıcı tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda en kapsamlı çalışmayı yapmış olan ALAN DUNDES, coğrafi açılımından hareketle nazarın MEZOPOTAMYA kökenli bir inanış olduğuna ve SU-HAYAT, KURAKLIK-ÖLÜM ilişkisi çerçevesine giren bir telakkiye dayandığına işaret eder. SU-HAYAT metaforuna paralel biçimde nazarın işleyişinde etkili olan diğer bir unsur da ondan daha evrensel karaktere sahip bulunan kıskançlık duygusu ve buna yönelik korkudur. Buna göre güzel bir şeyi görünce oluşan haset duygusu gözden yayılan şua (ışınlar) vasıtasıyla atmosferi kötülükle doldurmakta ve yakında bulunan canlılara veya eşyaya geçmektedir (McCartney, s. 11; Coss, s. 182; Schoeck, s. 194).
ENERJİ ALIŞVERİŞİ ETKİLİYOR
Çevremizdeki insanlarla gün boyu enerjisel alışverişler yaşarız. Bazı insanlarla karşılaştığımızda kendimizi bitkin hâlsiz hissederiz, esnemeye başlarız ve enerjimizin çekildiğini hissederiz. İnsanların olduğu kadar, eşyaların ve mekânların enerjilerine de duyarlı varlıklarız.
Türk halk kültüründe de nazar, “göz değmesi”, “göze gelmek” gibi kelime ve deyimlerle günlük hayatımızın bir parçası olarak varlığını devam ettirmektedir.
Nazara karşı alınan tedbirler kültürden kültüre farklılık göstermekle birlikte bunların başında ALLAH’ın ismini veya koruyucu birtakım ibareleri zikretmek, belli dua cümlelerini okumak gelir. Bundan dolayı, bizim kültürümüzde, nazarı değen kimse, hattâ herkes, beğendiği bir şeyi görünce “Maşallah” der...
YA KAPI GİRİŞİNE YA ÜSTÜNÜZE…
Hep söylüyor, yazıyorum YİYECEK VE İÇECEKLER hayatın her alanında etkin olarak görülüyor düşünün ki nazar konusunda bile korunma araçları içerisinde en çok kullanılan malzemeler yine çeşitli bitkiler, yiyecekler. Evlere ve iş yerlerine nazar değmemesi için bir DEMET BAŞAK ve KOÇBOYNUZU asılır, BEREKET DUASI kapı girişlerinde bulundurulur. Nazarlık; nazarı etkisiz kıldığına inanılan MAVİ BONCUK, yanında kendiliğinden DELİNMİŞ TAŞ, SARIMSAK, KARTAL PENÇESİ, HURMA ÇEKİRDEĞİ, YUMURTA KABUĞU, KURBAN GÖZÜ, GEYİK BOYNUZU, ÇÖREK OTU, KURU KARANFİL, ÜZERLİK vb. nesnelerde verilen genel addır.
Bunlardan bir kısmı üstte taşınmakta bir kısmı hayvanlara bağlanmakta, bazısı da nazara karşı korunma araçları olarak kullanılır.
Ülkemizde Adana’da KARAÇALI adı verilen bitki, İĞDE DALI ve SARIMSAK BAŞI. Osmaniye, Afyon ve Kahramanmaraş’ta iğde ağacının dalı, Hatay’da ZENCEFİL, SARIMSAK, SOĞAN ve TUZ beze sarılarak üstte taşınır.
Gaziantep’te SOĞAN, SARIMSAK kabukları ile üzerlik otu bir bezin içinde sarılı olarak üstte taşınır. Çorum’da cepte bir miktar ÇÖREK OTU taşınır. Afyon’da HAM İNCİR koparılır ve iki üç tane mavi boncukla beraber bir ipe dizilir, çocukların omzuna asılır. Mersin’de evlerin kapısına BUĞDAY BAŞAĞI asılır...
Yeni bir yıla çok az kaldı öncelikle duam, dileğim Yüce ALLAH bizi, ailemizi, sevdiklerimizi ve ülkemizi NAZARLARDAN SAKLASIN.