Erzurum Kültür Yolu’nda Karaz vurgusu! Altı bin yıllık kültür tekrar canlandırılıyor

MURAT ÖZTEKİN'İN HABERİ - Karaz kültürü, bundan yaklaşık altı bin sene evvel Kafkaslardan Doğu Anadolu’ya, Kuzey İran’dan Filistin’e kadar geniş bir coğrafyaya yayıldı. Toprakla iç içe olan bu kültürü yayanlar ise hareket motivasyonları tam olarak bilinmeyen, silah taşımayan göçebe topluluklardı. Tuhaf Karaz insanları “Ocak Tanrısına” inanıyor, bu yüzden ocaklar inşa ediyorlardı.

Karaz insanları kültürlerinin en önemli izlerini içi kırmızı, dışı ise siyah olan çömleklere yansıtıyorlardı. Bu kültürün merkezlerinden biri ise bugünkü Erzurum topraklarıydı. Şehirdeki farklı höyüklerde 1940’larda başlayan ve eski Anadolu medeniyetlerinin öne çıkarılması ideolojisiyle yapılan arkeolojik kazılarda, Karaz’a dair toprak nesneler ortaya çıkarılmaya başladı.

BİNLERCE YIL ÖNCESİNDEN GELEN İLHAM

İşte bu enteresan kültür, Türkiye Kültür Yolu Festivali’nin Erzurum’da devam eden ayağında, çeşitli sanat faaliyetleriyle tekrar canlandırılıyor. Karaz çömlekleri ve onların üzerlerindeki desenler, binlerce sene sonra günümüz sanatçılarının eserlerine ilham kaynağı oluyor.

Öte yandan Erzurum ve çevresinde bulunan Karaz kültürüne dair onlarca arkeolojik buluntu, ilk defa sergileniyor.

Yaptığı sıra dışı performanslarla adından söz ettiren sanatçı Mehmet Kavukçu da Karaz kültüründen ilhamla bir enstalasyonla şehirde karşımıza çıkıyor. Erzurum Müzesinde sergilenen “Karaz’dan Sonsuzluğa Yeni Bir Evren” adlı çalışma hakkında Türkiye gazetesinin sorularını cevaplayan Kavukçu “Karaz, bu bölgenin en eski kültürlerinden biri. Ben de Karaz’dan günümüze kalan desenleri kullanarak Erzurum Müzesi için kalıcı enstalasyona imza attım. Eser, sonsuz bir akışı temsil ediyor ve bizi binlerce yıl önce yaşanan tarihî sürece taşıyor; âdeta onlara dokunma fırsatı sunuyor” ifadelerini kullanıyor.

ESERLER DEPOLARDAN ÇIKARILDI

Erzurum Müzesinde aynı zamanda “Kadim Bir Kültür: Karaz” adlı sergiyle en eskisi 6.500 sene evveline uzanan arkeolojik eserler sergileniyor. 159 nesnenin büyük bir kısmı ise depolardan ilk defa çıkarılarak ziyaretçilerle buluşturuluyor.

Müze Müdürü Hüsnü Genç “Türkiye’de Karaz kültürüne dair buluntular ilk defa 1942’de Karaz höyüğünde yapılan kazılarda ortaya çıktı. Yurt dışında da ne olduğu tanımlanamayan bu kültür, adını Erzurum’dan aldı ve zamanla anlaşıldı.

Biz Karaz’ın en eski merkezinin Erzurum olduğunu düşünüyoruz. Sergimizde Karaz insanlarının kullandığı çanak, çömlek, hamur teknesi, temizlik araçları ve süs eşyaları gibi nesneleri sergiliyoruz” şeklinde konuşuyor. Aynı mekândaki Ayça Alper Akçay ve Evren Kavukçu’nun eserlerinden meydana gelen “Çağdaş Üretim Teknikleri ile Karaz” sergisi ise Karaz kültürünün derin izlerini tuvallere işlenen eserlerle gözler önüne seriyor. Sanatçı Gülşah Öztürk’ün “Karaz’ın Koçları” isimli eserleri ise seramik baskılarla kadim kültürdeki önemli desenlerden biri olan koçbaşlarını merkezine alıyor.

KARAZ KÜLTÜRÜ ERZURUM'DAN MI?

Karaz kültürünün Erzurum’dan doğduğuna dair bazı iddialar da dile getiriliyor. Erzurum Müzesi Müdürü Hüsnü Genç de Karaz’ın Erzurum’dan çıkarak farklı coğrafyalara dağıldığını ispat etmeye çalıştıklarını ve yakında bir sempozyum düzenleyeceklerini söylüyor.

Genç, ellerinde önemli bir delil olduğunu söylüyor. Tahrip olan höyüklerde çok az kazı yapılmasına rağmen en eski Karaz eserlerinin ellerinde olduğunu ifade eden Genç “En son bir ahşap buluntuya yaptığımız Karbon-14 testinde, MÖ 4800 senesine uzandık. Karaz kültürüne dair dünyada bu kadar eski başka bir örnek yok” diyor.

Ancak Karaz’ın Kafkaslarda ortaya çıktığına dair akademik görüşler de bulunuyor. 22–23 Ağustos tarihlerinde Erzurum’da yapılacak Karaz Kültürü Uluslararası Sempozyumu ise bu konudaki tartışmalara ışık tutacak gibi görünüyor