Einstein hakkında bilinmeyen İsrail gerçeği: Verdiği cevap tüm dünya tarihini şaşırttı

1952 yılında, savaşların ve işgallerin gölgesinde şekillenen İsrail devleti, dünyaca ünlü fizikçiye beklenmedik bir teklif sundu. 

Albert Einstein’a devletin en yüksek makamı teklif edildi. Ancak bu olağanüstü çağrı, beklenmedik bir cevapla karşılandı. Aradan geçen 70 yılı aşkın sürenin ardından, Einstein’a uzatılan bu koltuk yeniden uluslararası basının gündeminde.

EİNSTEİN İSRAİL TEKLİFİNİ NEDEN KABUL ETMEDİ?

Dünya bilim tarihinin en büyük isimlerinden biri olan Einstein’ın bu teklife verdiği cevap ise şaşkınlık oluşturacak cinstendi. "Hayatım boyunca objektif meselelerle uğraştım, bu nedenle insanlarla doğru düzgün iletişim kurmak ve resmi görevleri yerine getirmek için hem doğal yeteneğe hem de deneyime sahip değilim" sözleriyle teklif reddedildi.

İsrail’in ilk cumhurbaşkanı Chaim Weizmann, 1952 yılında hayatını kaybedince, gözler yeni lider arayışına çevrildi. Weizmann, yalnızca Siyonist hareketin kurucularından biri değil, aynı zamanda dünya çapında tanınan bir biyokimyacıydı. Yerine kimin geçeceği sorusu, genç İsrail devleti için bir kimlik meselesiydi.

BBC raporlarına göre İsrail Başbakanı David Ben-Gurion, kararı verdi: Yeni cumhurbaşkanı bir bilim insanı olmalıydı. Ve o isim, Nazi Almanyası’ndan kaçarak Amerika’ya yerleşen, görelilik kuramının sahibi Albert Einstein’dı.

TEKLİF ABD'DEN İLETİLDİ, CEVABI PRİNCETON'DAN GELDİ

İsrail’in ABD Büyükelçisi Abba Eban, Albert Einstein’a resmi teklifi iletmek için mektup kaleme aldı. Yazdığı satırlarda "İsrail küçük bir ülke olabilir ama Yahudi halkının entelektüel ve manevi değerlerinin en iyi temsilcisidir" ifadesi yer aldı. Büyükelçi, Einstein’ın bilimsel çalışmalarına devam edebileceğini ve yalnızca fiziksel olarak İsrail’e taşınması gerektiğini belirtti.

Ancak 73 yaşındaki Einstein, bu teklifi kibarca geri çevirdi. Princeton’daki hayatından ve bilimsel çalışmalarından taviz vermek istemeyen bilim insanı, cevabında "İsrail devletinin teklifinden derinden etkilendim aynı zamanda bunu kabul edemediğim için hem üzüldüm hem de utandım" ifadelerini kullandı.

EİNSTEİN'DAN AÇIK MEKTUP: İSRAİL'DEKİ BAZI POLİTİKALARI KINADI

Einstein, yalnızca cumhurbaşkanlığını reddetmekle kalmadı, aynı zamanda İsrail’in bazı uygulamalarına da açıkça karşı çıktı. 1948 yılında, Irgun adlı paramiliter örgütün Deyr Yasin’de 100’den fazla Filistinliyi öldürdüğü katliam sonrası, Menachem Begin’in ABD’ye yaptığı ziyareti New York Times üzerinden kınadı.

Einstein ve diğer Yahudi aydınlar tarafından kaleme alınan açık mektupta şu ifadeler yer aldı: "Bu partinin lideri Menachem Begin'in Amerika'ya yaptığı ziyaret, seçimlerde Amerikan desteği alacağı izlenimini vermek için açıkça tasarlanmıştır. Örgütlenmesi, yöntemi, siyasi felsefesi Nazi ve Faşist partilerle yakından ilişkili."

SİYONİZMİN İÇİNDE BİR ELEŞTİRMEN: "SİYONİST DAVAYI BENİMSEDİM AMA..."

Einstein, Siyonist harekete destek vermişti. 1921'den itibaren Chaim Weizmann ile birlikte sol eğilimli bir Siyonizm anlayışını savundu. Hindistan Başbakanı Cevahirlal Nehru'ya yazdığı mektupta "Siyonist davayı benimsedim çünkü bu sayede bariz bir hatayı düzeltmenin bir yolunu gördüm" ifadesini kullandı. Ancak enternasyonalizme olan bağlılığı ve milliyetçiliğe karşı duruşu, onun İsrail devletine olan yaklaşımını sınırlayan başlıca nedenlerden biri oldu.

TARİHİN AKIŞINI DEĞİŞTİREN BİR KARAR MIYDI?

Einstein’ın bu teklifi reddetmesinden sonra, İsrail Cumhurbaşkanlığı görevine tarihçi Yitzhak Ben-Zvi getirildi. O günlerde "hayır" cevabıyla kapanan bu dosya, bugün hâlâ dünya siyaset tarihinde yankılanmaya devam ediyor. Einstein’ın teklifi kabul etmesi halinde nasıl bir İsrail oluşabileceği sorusu, tarihçilerin ve siyaset bilimcilerin merak konusu olmaya devam ediyor.