Deprem sonrası ölümlerin en büyük nedeni! Crush sendromu nedir? Enkaz altındakileri neden vatandaşlar kurtarmamalı?
Sağlık Haberleri / Türkiye Gazetesi
Türkiye, Kahramanmaraş’ta meydana gelen ve çevre illerde de hissedilen depremle güne uyandı. Depreme ilişkin her şey vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Bu konulardan biri de Crush sendromu. Peki, Crush sendromu nedir? Enkaz altındakileri neden vatandaşlar kurtarmamalı?
Kahramanmaraş depremiyle birlikte Türkiye bir defa daha deprem gerçeğiyle yüzleşti. Bilim insanları, Türkiye’den iki büyük fay hattının geçtiğini ve Türkiye’nin büyük bir bölümünün deprem bölgesi olduğunu vurguluyor. Bu nedenle depreme ilişkin her şeyi bilmekte fayda var. Deprem öncesi almamız gereken önlemlerden, deprem sırasında yaşam üçgeni oluşturmaya kadar depreme ilişkin her şeyi araştırmak ve öğrenmek deprem anında faydalı olacaktır.
Peki, deprem sonrası neler yapılabilir? Mesela deprem enkazının altında kalan insanları vatandaşlar kendi imkanlarıyla çıkarmalı mı? Bu noktada bilim insanları, ‘Crush sendromu’ olarak adlandırılan sağlık durumunu belirtiyor ve deprem sonrasında göçük altında kalanların profesyonel ekipler tarafından kurtarılmasını öneriyor. Öte yandan, bu sendrom depremlerin yanı sıra savaşlarda ve maden ocağı göçüklerinde de yaşanabiliyor. Peki, enkaz altındakileri neden vatandaşlar kurtarmamalı, profesyonel ekipler kurtarmalı?
CRUSH SENDROMU NEDİR?
Göçük altında kalanları iyi niyetle kurtarmak isteyebilirsiniz, ancak bilim insanları bu tür durumlarda Crush sendromunun ortaya çıkabileceğini söylüyor. Depremlerde travmanın (dış etkenlerin neden olduğu bölgesel yaralanma) doğrudan etkisinin ardından gerçekleşen en sık ölüm nedeni Crush sendromu. Crush sendromu, ezilme, uzun süreli sıkışma ve hareketsizlik sonucunda ortaya çıkar ve kasların aşırı ezilmesi, hızlı ve etkili bir tedavi uygulanmazsa kişinin ölümüne yol açabilir.
CRUSH SENDROMU CAN KAYIPLARINI YÜKSELTEBİLİYOR
Crush sendromunda ölüm nedeni ileri derecede hipovolemik şok (kan basıncı düşüklüğü, soğuk terleme vb.), hiperkalemi ya da hiperpotasemi (kanda potasyum iyonun miktarının artması), hipokalemi (potasyum eksikliği), metabolik asidoz (asit iyonlarının birikmesi veya aşırı bikarbonat iyonunun kaybedilmesi), akut böbrek yetmezliği ve kompartman sendromudur.
Şokun temel nedeni olarak hücre dışı sıvının büyük bölümünün zedelenen kaslarda birikmesi gösteriliyor. Şok gelişimi, zedelenen kaslardaki azot oksite bağlı damar genişlemesi, hiperkalemi ya da hipokalemi ile hızlanarak tüm dolaşım sistemini olumsuz etkiler.
Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalından Dr. Nüket Göçmen Mas, UMKE (Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi) sunumunda Crush sendromunu anlatmıştı. Açıklamaya göre tüm crush sendromlu olguların 3’te 1’inde akut böbrek yetmezliği gelişmekte. Bu yüzden de crush sendromunun en önemli unsuru akut böbrek yetmezliğidir. Çok hafif yaralanmalarda bile crush sendromu gelişebildiği için, hastalar akut böbrek yetmezliği riskine karşı gözetim altında tutulur.
Ekip sunumlarında, “Bir enkazın kaldırılması mutlaka profesyonel arama – kurtarma ekiplerince yapılmalı ve sağlık ekiplerin hazır bulunmalıdır. Çünkü depremlerde ölüm nedeni çoğunlukla doğrudan travmaya bağlıdır ancak enkaz altından sağ çıkarılanların önemli bir bölümü hiperpotasemi ile kaybedilir. Marmara depreminde birçok hasta hiperpotasemiden kaybedilmiştir.” dedi.
GÖÇÜK ALTINDAKİLER NASIL ÇIKARILIR?
Crush sendromu gelişmesi için en az 4 saatlik basınç gerektiğini söyleyen araştırmaların yanı sıra bazı araştırmalar sendromun 1 saat içinde bile geliştiğini ortaya koyuyor. Hiperpotasemi ve hipokalsemi sonucunda aritmi (kalp ritm bozukluğu) oluşabilir ve bu, hastayı ölüme sürükleyebilir. Bu nedenle, depremzedeler enkaz altından çıkarılırken tedavi olabildiğince erken başlamalı ve kurtarma sırasında da devam etmelidir.
Arama kurtarma ve sağlık ekiplerinin Crush sendromunun genel ve böbrekler üzerine olumsuz etkilerini önlemek için çok erken ve hızlı davranması gerekir. Bu noktada enkaz altındaki bir kişi tespit edildiğinde ekiplerin uygulaması gereken ilk yardım müdahaleleri vardır. Örneğin,
• Göçük altındaki bir kişinin herhangi bir ekstremitesi (kol – bacak) görüldüğünde saatte 1,5 litre gidecek hızda izotonik NaCl (sodyum klorür) solüsyonu takılır.
• Vücudunun tamamen serbestleştirilmesi için 45 ile 90 dakika geçebilir. Bu aşamada da solüsyon uygulanmaya devam eder.
• Hastayı göçük altından çıkardıktan sonra ilk olarak idrar yapıp yapamadığına bakmak amacıyla foley kateteri (idrar sondası) takılır. İdrar çıkaramayan kişilerde öncelikle hipovolemi bulgularına (kan basıncı düşüklüğü, filiform nabız, soğuk terleme vb.) bakılır. Bulgular varsa en uygun solüsyonlar (kanamalı hastalarda kan, plazma, izotonik NaCl) kullanılarak hipovolemi tedavi edilir. İdrar çıkarmayan hastalara, tüm çıkardığı sıvıdan yaklaşık 1000-1500 ml daha fazla sıvı verilir.
• Enkazdan çıkarıldıktan sonra az miktarda bile idrar akımı saptanan hastalarda bir sağlık kuruluşuna gidene dek mannitol-alkali diüretik tedavisine başlanır. Bu tedavi hiperpotasemi ve akut böbrek yetmezliğine karşı korunmada oldukça önemlidir.
Profesyonel arama kurtarma ve sağlık ekiplerinin uyguladığı bu hayati yöntemler sayesinde zaman zaman depremlerden günler sonra bile insanlar ve hayvanlar sağ olarak enkaz altından çıkarılırken, bazen depremden kısa süre sonra bile enkaz altından kurtarılan kişiler Crush sendromu nedeniyle hayatını kaybedebiliyor. Bu nedenle enkaz altındakileri kurtarmak istiyorsanız her zaman profesyonel ekiplere danışarak onlara yardım edin.
(Kaynak: Dr. Nüket Göçmen Mas / TTB)
'da Takip Edin!
