Hasan Mesut Hazar

Nasıl geçtiğimiz yıllarda Türkiye'nin Yunanistan ve AB ile olan ilişkilerinin iyileşmesinde ABD olumlu bir rol oynamışsa, bu yeni durumda Türkiye ile Kuzey Irak'taki Kürt grupları arasında olması gereken yakınlaşmaya da ABD katkıda bulunabilir. Eve Dönüş Yasası'nın TBMM'den geçmesi ve ABD'nin Kuzey Irak'ta PKK-KADEK terörüne asla izin vermeyeceğini açıkça vurgulaması, Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni bir bahar havasının ilk sinyalleri. Bu sinyalleri, Türkiye'nin Irak'a İstikrar Gücü göndermesi izleyebilir. Böylece Türkiye Irak'ın yeniden yapılandırılmasında daha aktif roller alabilir. Abdullah Gül'ün Washington ziyareti Türkiye'ye Bağdat yolunu açtı. Türkiye, Irak'ın kendisine artık "ırak" olmadığını benimseyen yeni bir çizgiye geldi.

Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül'ün Washington'daki temasları bugün sona eriyor. Gül, yarın Washington'dan ayrılıyor. Gül'ün Washington ziyareti ile ilgili en ilginç değerlendirmeyi Washington Post gazetesi yaptı. Gazetede, "Gül'ün ziyareti, iki NATO müttefik ülkesi arasında olağanüstü bir gerilim yaşandığı ve Bush Yönetimi'nin Irak'taki ABD askerleri üzerindeki yükü hafifletmek için başka ülkelerden kuvvet aradığı bir dönemde gerçekleşiyor" değerlendirmesi yeraldı.

Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, gelecek hafta ABD'ye geliyor. ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell'ın davetlisi olarak Washington'a gelecek olan Gül'ün, Savunma Bakanı Rumsfeld ve Başkan Yardımcısı Cheney ile de biraraya gelmesi bekleniyor. Gül ayrıca düşünce kuruluşlarında da konuşacak.

Türk-Amerikan ilişkilerinde yaralar sarılıyor" derken, yanılmışız. Süleymaniye'de tutuklanan Türk askerleri, ABD'nin çılgınlıklarının hangi boyutlara varabileceğinin dehşetli bir örneği oldu. Olaya, ABD'nin mahalli komutanının densizliği olarak bakmamak lazım. Bu, son derece profesyonel ve bir o kadar da iğrenç bir "test" durumu. Öyle bir test ki; Amerikalı askerler, Kore'de dedelerini yokolmaktan kurtaran müttefiklerine ne kadar vefalı(!) ve sadık(!) olduklarını göstermekten hiç çekinmediler.

ABD'nin artık, bu yanlış mantalitesini değiştirmesi lazım. İşlerin sadece süper güç olmakla yürütülemeyeceğini, yapılanların adalet ve tolerans olmadıkça barış ve huzur getirmeyeceğini birilerinin ABD'ye anlatması lazım. Osmanlı'yı ABD'ye öğretmek gerekli. Türkiye bunu yapabilmeliydi. (Hâlâ da bu potansiyeli var!) Tezkere krizi ile sekteye uğrayan bu potansiyel insanlık misyonuna, şimdilerde daha çok ihtiyaç duyuluyor. Bu ihtiyaç, giderek daha da büyüyecek. Umarız Türkiye bu âcil ihtiyacı doğru değerlendiriyor ve bu doğrultuda politikalarla vizyonunu genişletiyordur. Sadece ABD değil bütün insanlık, Osmanlı'nın bu adalet ve toleransına muhtaç. Bakalım bu ihtiyaç nasıl giderilecek? Bekleyelim, görelim.

Acayip öfkeli bir millet haline geldik. Tepkilerimiz çok duygusal ve ölçü tanımaz. Ama sonunda hep zararlı çıkıyoruz. Öfke ile kalkan zararla oturur atasözümüz var; ama, aşırı kızgınlıklarımız adeta hayat tarzımız olmuş. Zaten Türk-Amerikan ilişkilerinde yaşadığımız olumsuzlukların en önemli sebeplerinden birisi bu duygusallığımız. Meselâ bakın yine, hafta içinde birbirinden alâkasız iki olayda, aynı kafa yapımızla öfkeli tepkiler verdik. Millî Takım, Brezilya ile yaptığı maçta ikinci golü atınca, sevinçten çılgına dönmeler ve sahaya inmeler, maçı 4 dakika uzattı. Uzatmanın sonlarında da beraberlik golünü yedik. Kazanacağımız bir maçı, aşırılıkların ve çılgınlıkların sebep olduğu ölçüsüz tribün tepkisiyle kaybettik. İyi ki üçüncü, dördüncü golleri kaçırmışız. Kim bilir o zaman bütün tribünler herhalde sahaya inecek ve başımıza kim bilir daha ne haller gelecekti..

Dışişleri Müsteşarı Uğur Ziyal'ın dün sona eren Washington ziyareti, Türk-Amerikan ilişkilerinde yeni bir dönemin başlayacağının işaretlerini verdi. Tezkere krizinden sonra gerilen ve soğuyan ilişkilerin, "stratejik işbirliği" çerçevesinde yeniden canlanması bekleniyor. Görüşmelerde hem Türk hem de Amerikan tarafının bu yönde kuvvetli arzu belirtmeleri ve stratejik işbirliğini teyid etmeleri çok olumlu bir gelişme. Dondurulduğu ya da bittiği söylenen stratejik ilişkilerin, böyle bir ziyaretle hemen yeniden canlanması sözkonusu olabilir mi?

Dışişleri Müsteşarı Uğur Ziyal başkanlığındaki bir heyet gelecek hafta Washington'da çeşitli temaslarda bulunacak. Heyette Müsteşar Yardımcısı Baki İlkin'in yanı sıra hem Dışişleri'nden hem de Genelkurmay'dan başka yetkililer de yeralıyor. Türkiye ile ABD arasında bu tür heyetlerarası görüşmeler, periyodik olarak yapılıyor. Bu genel istişare toplantılarında, iki ülke arasındaki ilişkiler ayrıntılı bir şekilde ele alınır. Ortak politikalar belirlenir. İlişkilerdeki pürüzler konuşulur. Ancak bu defaki ziyaretin biraz daha farklı bir boyutu var. Çünkü tezkere krizinden sonra Türk-Amerikan ilişkilerinde ciddi bir "güven bunalımı" ortaya çıktı. Bunun sonucunda Amerikalı asker ve sivil yetkililer çeşitli ortamlarda, Türkiye'yi ve Türk askerini alışılmadık biçimde eleştirmeye başladılar.

ABD eski dışişleri bakanlarından Madeleine Albright'ın başında bulunduğu vakıf dahil çeşitli araştırma kuruluşları tarafından, geçtiğimiz ay 21 ülkede yaptırılan araştırmanın çok ilginç bulguları var.

TÜSİAD'ın ABD'deki temasları bugün sona eriyor. Hafta başından beri Washington ve New York'ta temaslarda bulunan TÜSİAD heyeti, Türk-Amerikan ilişkilerinde ikinci tezkerenin reddiyle ortaya çıkan gerginlik ve soğukluğun giderilmesine yönelik "mesaj trafiğine" aracılık yaptı. TÜSİAD'ın bu ziyareti, zamanlaması itibariyle de yerinde bir ziyaret. TOBB Başkanı Rıfat Hisarcıklıoğlu başkanlığındaki heyetin ziyaretinden sonra, TÜSİAD'ın da özellikle Washington'daki temasları, Türk-Amerikan ilişkilerindeki tıkanıklığın aşılmasına elbette olumlu katkı yapacak.

Amerika da sonunda Türkiye'ye benzemeye başladı. En yakın dostları ile köprüleri atmaktan çekinmeyen, kendi öncelik ve politikalarında geri adım atmayan, dünyaya meydan okuyan bir konuma girdi. "Uzlaşma yerine boyun eğdirme politikası" diye özetlenebilecek bu yeni yaklaşım, Başkan Bush'un sımsıkı sarıldığı bir metod olmaya başladı. ABD'nin uluslararası ilişkilerinde. Buna "çiftlik diplomasisi" diyenler de var.

Türk-Amerikan ilişkilerindeki gerginliğin giderilmesi için olumlu adımlar atılıyor. Gerek Amerikan Yönetimi'nin, gerekse Türk Hükûmeti'nin bu çabaları, "Geçmişe takılmayalım, ileriye güvenle bakalım!" olarak özetlenebilir.

Tezkere krizinden sonra gerilen Türk-Amerikan ilişkileri ABD'de geniş biçimde sorgulanmaya başladı. Bunun böyle olacağı belliydi. Ama Türkiye'de bazı kesimler ve tezkereye "hayır" denmesini demokratik bir zafer olarak değerlendirenler, bu yalın gerçeği maalesef göremediler. Türk-Amerikan ilişkileri, rahmetli Turgut Özal'ın büyük vizyonu ile, stratejik bir temele oturmuştu. Başkan Clinton döneminde ABD tarafı bu stratejik ortaklığın gelişmesi yönünde önemli adımlar atmıştı.

Depremzedelere, yakınlarını kaybedenlere ve aziz milletimize çok çok geçmiş olsun. Cenabı Hak beterinden korusun. Bingöl depreminde hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Yüce Allah'tan rahmet, yakınlarına da başsağlığı dilerim.

Başkan Bush'un, önceki gün Başbakan Erdoğan'ı telefonla araması, Türk-Amerikan ilişkilerindeki yumuşama sürecinin hızla "işbirliğine dönüştüğünü" gösteren açık bir işarettir. Üstelik görüşmenin zamanlaması da çok ilginç. Piyasaların olumlu sinyaller verdiği, ekonomide hissedilir bir iyileşme ve güven ortamına girildiği; ama, iç gerginliğin de doruğa çıktığı bir dönemde Başbakan Erdoğan'ı arıyor, Başkan Bush..

Türk-Amerikan ilişkilerinde hissedilir bir yumuşamanın olduğu günler geçiriyoruz. Amerikan KONGRESİ, -şarta bağlayarak- da olsa "Türkiye'ye 1 milyar dolar hibe ya da 8.5 milyar dolar kredi destek paketini" onayladı. ABD yönetimi şu sıralar Türkiye'yi yeniden övmeye başladı.

Saddam rejiminin çökmesi ile sadece Irak'ta değil bütün Ortadoğu'da, "yeni bir dönem" başlıyor. Bağdat'ta devrilen Saddam heykelleri, başta Suriye ve İran olmak üzere Ortadoğu'daki bütün ülkelerde, büyük değişimlerin habercisi.

ABD Dışişleri Bakanı Powell, Ankara'yı ziyaret etti. Bu 24 saatlik gezi, "kritik bir zamanda yapılan, kritik bir ziyaret" oldu! Ziyaretin ne gibi sonuçları olacağını zaman gösterecek. Piyasalara yansıyan olumlu hava, Powell'ın ve Türk yetkililerinin "işbirliği ve Türk-Amerikan ilişkileri kaldığı yerden devam" mesajları rahatlatıcı açıklamalar. Ancak, Türk-Amerikan ilişkilerinin, hele hele "stratejik ortaklığın" yeniden eski haline gelmesi, epey zaman alacak.

Başkan Bush'un anlamsız savaşı ve yanlış üstüne yanlışları, "frensiz" devam ediyor. Dışişleri Bakanı Powell daha önceki gün, "Irak'ın geleceğini, BM'ye bırakmayız!" dedi. Zaten Başkan Bush, etrafını çeviren bir avuç şahinin etkisiyle, Irak'a kafayı taktığından beri, ne uluslararası hukuk ne de anlaşmalar kaldı. Adaletsiz yapısı ile olsa da dünyada bir "denge" ve "meşruiyet" merkezi olan Birleşmiş Milletler'i devreden çıkardı. Kendi kurduğu NATO'yu ve AB'deki müttefiklerini "gereksiz" ve "fonksiyonelsiz" konuma soktu.

Başkan Bush Irak Savaşı'nı başlattı. Türkiye'ye de "Size ihtiyacımız yok!" dendi. Bundan sonraki tezkereler artık sadece bir formalite.. Hava sahası da açılır. Gerekirse Amerikan askeri de geçiş yapar. Ama, "stratejik ortaklık" yok, artık.. Ekonomik destek planı da, "mazide kalan bir hatıra" oldu. Ama önemli değil, bunlar..