Tolga Uslubaş

Oburluk üzerine yazılan çok sayıda hikâyeye rastladım, hatta sırf oburluğun konu edildiği bir Oburlar Kitabı bile geçtiğimiz seneler çıktı. İşte size en beğendiğim, üstelik yaşanmış bir oburluk hikâyesi:

Hayırseverliğiyle tanınan Âdile Sultan'ın sarayı bir ramazan boyu misafirlerle dolar ve benzeri saraylarda görülmeyen bir ihtişam ile gelenleri ağırlar. Emîr dolmaları, piliçli muluhiyyeler ve kaymaklı tepsi börekleri sofranın demirbaşlarıdır.

Bugün sayıları neredeyse 10 binlere ulaşan dilencilerin cirit attığı İstanbul, bir zamanlar onların pek nadir görüldüğü bir kenttir. Bir taraftan eski izzet-i nefs üstünlüğü ve bir taraftan da memleketin boydan boya bir hayrat ve hasenat sahası haline gelmiş olması Osmanlı'nın dilencisiz bir memleket olmasını sağlamıştır

İsmail Rûmî Dergâhı'nın 1906 ramazanı, bir dergâh çalışanı tarafından gün be gün kaydedilir. Rûznâmeye göre hangi gün ne yendiği, hangi ilâhilerin söylendiği ve teravihe kimlerin gelip cemaatin kaç kişi olduğu yazar.

2. Abdülhamid Han'ın ramazan ayındaki son Kadir gecesi alayına şahit olan İngiliz seyyah H. G. Dwight, Padişahın simasını net bir biçimde tarif edecek kadar yakınına sokulur. 2. Abdülhamid Han'ı görmeye gelen halkın coşkusunu, gökyüzünü aydınlatan maytapları, çalınan Hamidiye marşını ve akabinde camiden dışarı sızan ilâhi seslerini "Constantinople Old and New" adlı eserinde tüm detaylarıyla anlatır.

Hırka-i Şerif Camii'nde sadece ramazan aylarında ziyarete açılan Hırka-i Şerif'in dışında, Resûlullah efendimize ait iç gömlek, Nalın-ı Saadet (pabuçları), Sakal-ı Şerif, Efendimizin kabir toprağı gibi pek çok emanet muhafaza ediliyor, üstelik bunlar sadece ramazanda değil, her zaman ziyaret edilebiliyor.

Osmanlı'nın, temellerindeki en sağlam harçların başında, Resûlullah sevgisi gelir ki bu sevgi sadece O'na değil, kutsal beldesine karşı duyulan derin muhabbet, hürmet ve sadâkatti.

Kimilerinin abarttığı gibi Fatih Sultan Mehmed öyle ihtişamlı sofralarda oturmaz, yanında cariyeler falan da yoktur. O, günde iki kez ve yalnız yer, akşam yemeği mönüsü ise çorba, etli bir yemek, yoğurt ve genellikle çiğ yenen salata cinsinde otlardan ibarettir.

Her yöreye ait bir iftar klasiği vardır ki bu, ramazan boyu hemen hiç değişmez. Emin olun ki bir Erzurumlu ramazan boyunca orucunu; aşotulu yoğurt çorbası, pastırmalı kıyma ve kadayıf dolmasıyla açabilir...

Her gelen asır, bir öncekini aratır misali, eskiler de bir evvelki neslin yaşadığı bayram manzaralarını dillerine dolamıştı. O çok bildik maziye hasret terennümlerinin bir asır önceki yansımalarında öne çıkan şey, her gün bir şeylerin yok olup gittiği ve unutulduğu gerçeği idi.

Osmanlı'nın bilinmeyen yönlerinden biri de, ikiz veya üçüz çocuk sahibi olan ailelere maaş bağlamasıydı. Memleketin hemen her köşesine yaygın olan bu uygulamadan sadece Müslümanlar değil, gayrimüslimler de faydalanıyordu. İşte bunlardan biri de Beşiktaş'ta oturan marangoz Nikola'nın mahdumu olan Aleksandr'dı ve kendisine ikiz doğan çocukları için 1888 tarihinde devletten maaş bağlanmıştı.

Son günlerin hüznünü ta yüreklerimizde hissettiğimiz ramazan, birkaç gün sonra ömrü yetenlerimizle yeniden buluşmak üzere ayrılacak. Geride bize üç gün eşlik edecek bir de bayramı hediye eden o mübârek ay, tatlı bir hüzün, hoş bir bekleyiş, dillere ve gönüllere dolanan veda terennümleri arasında bizleri terk edip gidecek...

Osmanlı-Rus Savaşı, Balkan Savaşı ve Kurtuluş Savaşı akabinde ekonomisi çökme noktasına gelen Osmanlı Devleti, o yılki kurban derilerinin orduya bağışlanmasını ister. Bu yolla elde edilen gelirlerle askerin sair giderleri ve giyinme ihtiyacı karşılanır. Geçmişte yaşanan bu vak'alarla günümüzdeki benzerleri arasındaki en önemli fark, halkın mecbur tutulmaması ve isteyenin fakir öğrencilere veya vakıflara bağışlayabileceği serbestisinin verilmesidir.

Eskilerin Allahü teâlânın rızasını kazanmak, nefislerini terbiye etmek maksadıyla ibadet ve tefekküre daldıkları, çilehâneler onların manevî lezzetleri tatmalarına imkân veren, "ölmeden önce ölmek" sırrından mülhem olan mekânlardı...

Bir bayram günü kaleden atılan toplardan biri köprü üzerinde durmakta olan Akkalı bir Hıristiyana isabet eder ve o kimse oracıkta ölür. Topçu askerlerden üçünün rütbeleri sökülüp Akka kalesine hapsolunur ama ramazan toplarının da artık sonu yavaş yavaş gelmiştir. Bu tür elim olaylar neticesinde hükümet top atışlarına bazı kısıtlamalar getirir ve ardından iftar ve imsak ilanı için tüfek veya havai fişek atılması yönünde kararlar alınır.

Haliç üzerinden batan güneşin son ışıkları Süleymâniye Camii minarelerini pırıl pırıl parlatır. Şairlerin, ‘Her taşına bir Acem mülkü fedadır' diye övdükleri caminin minâreleri İran Şahı'nın gönderdiği paha biçilmez mücevherlerle karılan harçtan inşa edilir...

Olumsuz bir imaj sağanağına tutulmuş Hürrem Sultan ve diğer Osmanlı kadınefendilerinin cömertlik ve hayırseverlik cephesi neredeyse tarihten silinmiştir. Kendisini sadece evinin değil, halkının da anası olarak gören kadınefendiler, gerekirse kendi mülkünden bile hayır hasenat yapmayı ihmal etmez

Her dört kişiden birinin Müslüman olduğu günümüzde, Müslümanların sayısı 1.5 milyara yaklaşmış durumda...

Neredeyse bir tek kuş sütünün dahil olmadığı eski iftar sofraları, lezizliği ve letâfetiyle meşhurdur. Dillere destan bu sofraların biri de 1914 ramazanında Sultan Reşat'ın verdiği iftar yemeğidir. Ziyafet, kuşkonmaz çorba ile başlar, kıymalı yumurta, sigara böreği, piliç kızartması, türlü, anber-bû pilavı, keşkül-ül fukara, dondurma ve meyveyle son bulur...

Sultanahmed ve Eyyub Sultan'a senenin hangi günü gitseniz, uhrevi bir hava bulursunuz. Lâkin ramazan-ı şerif ayında...