'Fatih yaşayan bir fenomen'

MURAT ÖZTEKİN

Fatih Sultan Mehmed, hayatı ve bıraktığı izlerle hâlâ aktüel bir şahsiyet… Son zamanlarda ise hakkında çekilen dokümanter dizi ve ithamlarla konuşuluyor. Tarihçi Mehmed Fatih Can da  “Mehmed” adlı yeni eserinde Büyük İmparator’un şahsiyetini yorumluyor. Biz de Fatih’e “kader perspektifi”nden baktığını söyleyen Can’la yeni eserini konuştuk…

∂ Fatih Sultan Mehmed, bugüne kadar sayısız esere mevzu oldu. Siz de Büyük İmparator’u yeni eserinizde ele alıyorsunuz. Niçin Sultan Fatih?
Evet, Fatih Sultan Mehmed’le alakalı bugüne kadar birçok kitap yazıldı ve yazılacaktır da... Ama benim tarihçilikten anladığım kadarıyla; bakılan şeyden ziyade bakış açısı mühimdir. Fatih hakkında bugüne kadar okuduklarımdan meydana gelen bir şablon var kafamda. Adaşlığımın da hakkını vermek için ona uygun bir şekilde kitap yazmayı denedim. Zira Fatih gibi şahsiyetler her devirde yeniden yazılmalı.

∂ Niçin?
“Dünyayı ölüler idare eder” diye bir söz vardır. Bugün mevcut olan birçok gelenek ve kaide hep bizden öncekilerin ortaya koyduğu şeyler. Fatih Sultan Mehmed’in tarihte yaptıkları, kadrosu ve o devrin sosyal özellikleri de hâlâ günümüzdeki birçok meseleyi etkilemeye devam ediyor. Dolayısıyla Fatih Sultan Mehmed, yaşayan bir fenomen.

∂ Eserde Fatih’e başka bir yönden, kader üzerinden baktığınızı söylüyorsunuz. Nasıl bir bakış açısıydı bu?
Fatih, Hazreti Peygamber’in müjdesine mazhar olduğu için farklı bir perspektiften değerlendirilmeli diye düşünüyorum. Bu da “kader perspektifi” olmalı. Yani Cenabıhakk’ın bu dünyaya dair takdir ettiği vakaları belirli sebeplere bağlı olarak yarattığını biliyoruz. Dolayısıyla tarih yapan büyük şahsiyetlerin kader planında nerede durduğu, hangi özellikleriyle bunu kazandığıyla alakalı bir bakış açısı yürütmeye çalıştım. Tarihçiler için kader sırrı, kaza gerçekleşince deşifre olur, sonra bunun üzerinde görüş beyan ederler.

“EHLİSÜNNET BİR GÜÇ”
∂ Fatih devrinden bugüne ışık olan en mühim özellik sizce nedir?
Fatih’in devrini parlatan şeyler nelerdi? Bunu Fatih’in şahsiyetinde ve onu meydana getiren şartlarda aramalı. Fatih’in başında olduğu imparatorluk, kelimenin tam manasıyla ehlisünnet bir güçtü. Ayrıca Fatih’in mükemmel hocalar tarafından yetiştirilmesiyle ortaya çıkmış bir şahsiyeti olduğunu görüyoruz. İlmî otorite onun devrinde tebarüz etmiştir. İlmin zirvedeki şahsiyetleri Osmanlıda toplanmış ve devlet, bu insanları yüceltmiştir. O devirde bir devletin büyüklüğü, barındırdığı âlim sayısı ve kalitesiyle ölçülürdü. Dolayısıyla Fatih Sultan Mehmed’in özelliklerini hamasi bir şekilde anlatmak yerine onun gibi adamlar yetiştirmemiz gerekiyor.

DİZİLERE KONU OLMASI TESİRİNİ GÖSTERİYOR
∂ Diziler, filmler, müspet şeyler ve de iftiraya varan ithamlar… Fatih Sultan Mehmed, hep konuşulmaya devam ediyor. Bunu nasıl anlamalı?
Fatih Sultan Mehmed’in filmler ve dizilerle hâlâ gündemde olması mühim. “Büyük Ölüler” dünyayı etkilemeye devam ediyor. Dolayısıyla Fatih’in dizilere konu olması tesirinin ne kadar derinlerde olduğunun bir ispatı. Ama hakkında yapılan dizilerde herkes kendi baktığı yerden bir şeyler gördüğü için inanılmaz çarpıtmalar ve fanteziler de üretilebiliyor. Kitabımda biraz da bunlara kaynaklarıyla cevap verme lüzumu gördüm.

∂ Son zamanlarda iddia edildiği gibi Fatih’in gayridindar bir şahsiyet olması ne kadar ihtimal dâhilinde?
Evet, “Hristiyanlığa meyli vardı” gibi yakıştırmalar türetildi. Bu, mümkün olacak bir şey değil. Fatih, hakkında en çok kaynak olan şahsiyetlerden biri. Ecnebi yazarlar da onu çok yazmışlar. Hayatını bilmekte zorluk çekmiyoruz. Fatih Sultan Mehmed’in kendisi zaten “allame” diyebileceğimiz bir zattı. Fıkhi ve tasavvufi  bilgilerle donanmıştı.