Sağlık için önemli saatler var! Hangi ilacı ne zaman kullanalım?

ZİYNETİ KOCABIYIK'IN HABERİ

Son yıllarda yapılan çalışmaların birçoğu, sirkadyen ritim denilen ve vücudun güne ve geceye olan adaptasyon hâlinin önemini ortaya koyuyor. Sirkadyen ritme uygun davranmak, ilaçların maksimum etkiyi sağlayabilmesi için de son derece gerekli. Bu sebepledir ki, bilim dünyası “kronofarmakoloji” adı verilen bir kavramı ortaya attı. ‘Krono’, zaman anlamına geliyor, farmakoloji de ilaçlar... Sağlık uygulamalarından en yüksek faydayı sağlayabilmek için vücudun en duyarlı olduğu saatleri bilmek gerekiyor.

GRİP AŞISINI SABAH YAPTIRIN

Aşılarla ilgili yapılan birçok araştırma grip aşısını sabah yaptırmanın aşının etkinliğini artıracağını ortaya koyuyor. Mesela, sabah 09.00 ile 11.00 arasında ya da öğleden sonra 15.00 ile 17.00 arasında aşılanan 65 yaş ve üstü iki hasta grubunun antikor tepkisi karşılaştırıldı. Bir ay sonra, her iki grubun antikorlarını ölçen araştırmacılar sabah aşılananların, öğleden sonra uygulananlardan üç kat daha fazla antikor geliştirdiğini gördü.  

Covid aşılarında ise zamanlama biraz daha farklı. Birleşik Krallık’ta her biri ilk defa aşılanan 2 bin 90 sağlık çalışanı arasında aşılamadan sonra antikor düzeylerini üç zaman diliminden birinde gözlemledi. Günün ilerleyen saatlerinde 11.00 ile 21.59 arasında aşılanan herkesin antikor tepkilerinin genel olarak daha yüksek olduğu bulundu.

Diğer ilaçlar için tavsiye edilen zamanlama ise şöyle:

> Kolesterol ilaçlarının türü önemli:  Kalp krizi ve felç için başka bir risk faktörü olan kolesterolü düşürmek için kullanılan statinler eğer kısa etkiliyse yatarken almak gerekir. Uzun etkili ise günün dilediğiniz zamanında ama hep aynı saatte almak gerekir. 

> Aspirini akşam için: Kan sulandırıcı olarak kullanılan aspirin yatarken alınmalıdır. Çünkü kan basıncı saat 06.00-12.00 arası artar ve kan hücreleri daha yapışkan hâle gelerek beyinde tıkanmalara yol açabilir.

> Romatizma ve artrit ağrılarına karşı kullanılan ilaçlar: Bunlar gece yatarken alınmalıdır. Çünkü vücutta bulunan, ağrı kesici özelliğe sahip olan “kortizol” hormonu, gece en düşük düzeyine iner. İlaç gece alınmadığı takdirde romatizma ağrıları sabah en üst seviyeye çıkmış olur.

> Mide ilaçları: Proton pompa inhibitörü olan mide ilaçları sabah alınmalıdır. 

AŞIDAN SONRA İYİ BİR UYKU ÇEKİN

Araştırmalar, aşınızı ne zaman yaptırırsanız yaptırın ama daha etkili olabilmesi için mutlaka sonrasında iyi bir uyku uyumanız gerektiğini ortaya koyuyor. Araştırmalarda aşılandıktan sonra daha iyi uyuyanların, az uyuyan gruba göre grip virüsüne karşı yaklaşık iki kat daha fazla koruyucu antikor geliştirdikleri görüldü. Hepatit B ve hepatit A aşıları için de benzer sonuçlar ortaya kondu.

TANSİYON HAPINIZI AKŞAM ALIN

Veriler, felç ve kalp krizi vakalarının sabah saatlerinde arttığını gösteriyor. Bu sebeple doktorlar hastaların tansiyon ilaçlarını sabah almalarını istiyor. Oysa, İspanya’daki Vigo Üniversitesindeki kronobiyoloji laboratuvarında yürütülen bugüne kadarki en teferruatlı denemede, yüksek tansiyonu olan yaklaşık 20 bin kişi izlendi. Çalışmaya katılanların bir bölümünün, günlük antihipertansif dozlarını yatmadan önce ya da bir kısmının da sabah almaları istendi. Hastalar altı yıldan fazla bir süredir yıllık olarak takip edildi. Haplarını akşamları alanların kalp yetmezliği ve felç de dâhil olmak üzere kardiyovasküler ölüm riskinin neredeyse yarısına sahip olduğu bulundu.