200 metre yüksekliğinde mega tsunami uydular tarafından görüntülendi: Tüm dünyaya 9 günlük deprem sinyali

Grönland’ın doğu kıyısındaki ücra bir fiyortta meydana gelen devasa bir heyelan, 200 metre yükseliğinde bir mega-tsunamiye yol açtı. Olayın ardından, fiyorttaki suyun sallanmasıyla oluşan ve Alaska’dan Avustralya’ya kadar tüm dünyada 9 gün boyunca hissedilen ritmik bir deprem sinyali yayıldı.

Grönland'ın doğu ucundaki Dickson Fiyordu, genellikle sakin bir bölge olarak biliniyordu. Ancak hiçbir uyarı olmadan, 16 Eylül 2023’te dünya çapındaki sismik cihazlar, dokuz tam gün süren yavaş ve sabit bir ritimle aynı anda alarm verdi.

Bununla birlikte, her 92 saniyede bir yükselip alçaldı. Bu titreşimler, insanların hissedemeyeceği kadar hafifti, ancak Alaska'dan Avustralya'ya kadar kara parçalarını titretecek kadar güçlüydü.

DAĞ ÇÖKTÜ FİYORD HAREKETE GEÇTİ

Bilim insanları kısa süre sonra bu sinyali, her iki yanı 3 bin metrelik uçurumlarla çevrili dar bir koy olan Grönland’ın Dickson Fiyordu'na bağladı.

Uydu görüntüleri, dağın bir bölümünün yok olduğu yerde yeni bir yarık olduğunu gösterdi. Devasa bir şey suya çarpmış ve fiyorttaki su kütlesini harekete geçirmişti.

O gün, 25 milyon metreküpten fazla kaya ve buz; yani 10 bin olimpik havuzu doldurmaya yetecek miktarda kütle, yerinden koptu ve Dickson Fiyordu'na düştü. Çarpmanın etkisiyle fiyort suyunda yaklaşık 200 metre yüksekliğe ulaşan dev bir tsunami dalgası fırladı.

Araştırmacıların bildirdiğine göre su kütlesi, 3 kilometrelik bir koridorda ilerledi, ana fiyordun burunlara çarpıp geri döndü. Ancak su, ilk geçişten sonra sakinleşmedi. Bunun yerine, fiyordun duvarları arasında sallanmaya başladı. Bu harekete bilim dünyasında "seiche" adı veriliyor.

Daha sonraki bilgisayar modelleri, su yüzeyinin 9 metre kadar yükselip aynı miktarda alçaldığını ve bu ritmin deniz tabanına dev bir piston gibi baskı uyguladığını gösterdi.

Sismik istasyonlar normalde depremler sırasında çılgınca titreşimler kaydederken, bu kez sinyaller, istasyonların ekranlarında bir buçuk dakikalık aralıklarla mini zirveler oluşturdu ve bu sinyaller iki haftalık sürenin büyük bölümünde neredeyse hiç zayıflamadı.Araştırmacılar, daha önce hiçbir seiche’nin, bu kadar kalıcı bir küresel sinyal üretmediğini açıkladı.

KÜRESEL İŞ BİRLİĞİ 2 YILIN ARDINDAN SIRRI ÇÖZDÜ

Bu gizem, 41 kurumdan yetmişten fazla araştırmacının dikkatini çekti. Danimarka ve Grönland Jeolojik Araştırması'ndan Kristian Svennevig, "Bu bilimsel maceraya atıldığımızda herkes şaşkındı ve bu sinyalin neyden kaynaklandığına dair en ufak bir fikrimiz yoktu. Tek bildiğimiz, bir şekilde heyelanla ilişkili olduğuydu. Bu gizemi ancak büyük bir disiplinler arası ve uluslararası çabayla çözebildik” ifadelerini kullandı.

Araştırmacılar, olay yerinde uçurumlardaki yeni izleri ölçerken, süper bilgisayarlar çığın yolunu ve fiyordun buna tepkisini yeniden modelledi. ABD Jeolojik Araştırması'ndan Robert Anthony, "Bu yapbozu bir araya getirmek ve neler olup bittiğine dair eksiksiz bir resim elde etmek, birçok ülkeden araştırmacıların jeofizik gözlemlerini ve sayısal modellemelerini bir araya getirmesini gerektirdi" diye ekledi.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN YENİ RİSKİ

Science and Nature Communications adlı bilimsel dergide yayımlanan çalışmanın yazarları, bu olayın nedenini iklim değişikliğine bağladı. Buna göre, bir zamanlar yamacı destekleyen devasa buzul, ısınan hava ve okyanus suyu nedeniyle doğal desteğini kaybetti.

UC San Diego'dan Alice Gabriel, "İklim değişikliği, Dünya'daki tipik olayları değiştiriyor ve sıra dışı olayları harekete geçirebiliyor" uyarısında bulundu.

Benzer bir istikrarsızlık, 2017 yılında Karrat Fiyordu'nda 11 evi yıkan ve 4 kişinin ölümüne neden olan ölümcül bir tsunamiyi tetiklemişti. Dickson Fiyordu da popüler bir seyir rotasına yakın konumda bulunuyor. Bilim adamları, olay esnasında insanları etkileyen herhangi bir felaket yaşanmasa da, yaşananların Arktik seyahatleri artarken yükselen riskleri gözler önüne serdiğine dikkat çekti.

Son olarak araştırmacılar,artık uydu yayınlarını gerçek zamanlı sismik verilerle birleştiren erken uyarı seçeneklerini incelediklerini belirtti. Yeni nesil uydu teknolojilerinin, tsunamiler ve büyük dalgalar gibi okyanus aşırı olaylara dair yıllardır anlaşılamayan sırları aydınlatmaya devam edeceğini bildirdiler.