Arlasez'in koleksiyonu sergileniyor! Sokaklardan toplanan eserler gün yüzüne çıktı

MURAT ÖZTEKİN - “Harf inkılabı sırasında Galatasaray’da okuyordum. Girişte altı metre boyunda nefis bir kitabe vardı, ilk iş olarak onu söktüler. Ortalıkta bir dehşet havası kol geziyordu. Babadan dededen kalma kitapları yakanlar mı ararsın, gömenler mi ararsın! Bugün paha biçilemeyecek kitaplar o zaman kaldırımlarda sürünüyordu. Bir gün güzel bir yazı gördüm, alıp baktım, II. Beyazıt’ın vakfiyesi. Yazıyı inceleyince dehşete düştüm. Çünkü Şeyh Hamdullah hattıydı. Misyonumu o gün fark ettim, kurtarabildiğim kadarını kurtaracaktım. Yemek yemeyip mini minnacık bütçemle bunları satın almaya başladım. Şimdi bir tanesi bile insanı milyarder eder, düşünebiliyor musun?..”

Bu sözler hayatını Osmanlı eserlerini toplamaya adayan Nuri Arlasez’e ait... 1910 senesinde İstanbul’da hayata gözlerini açan Arlasez, Galatasaray Lisesi’nde okudu ama ailesinin telkinlerine rağmen hukuk fakültesini tamamlayamadı. Sonra bir kültür adamı olarak yaşamayı misyon edindi. Ailesinin varlığı da buna imkân tanıyordu.

Düşünür Arnold Toynbee gibi isimlerle arkadaşlık kuran Arlasez, Joan Fleming’in “When I Grow Rich” adlı romanında da “Filozof Nuri Bey” karakteri olarak yer aldı.

ESKİ ESERLERİN PEŞİNDE

Türkiye’de pozitivizmin rüzgârlarının sert bir şekilde estiği yıllarda büyüyen Arlasez, tuhaf bir şekilde Hint felsefesine yönelmişti. Buna rağmen Osmanlı kültürüne aşkla bağlanıp o günlerde gözden düşen eski eserleri toplamayı kendine vazife edinmişti.

El yazması kitaplar, hat levhaları, tekstil eşyaları ve diğerleri… Arlasez, yarım asır boyunca bazıları sokaklara atılmış binden fazla eser ve nesne topladı, satın aldı. Bunun yanı sıra o günlerde kaybolmakta olan eski İstanbul’un sokaklarını gezerek artık var olmayan bir dünyanın insanlarını ve yapılarını fotoğrafladı. Hayatı boyunca hiç evlenmeyen Arlasez, koleksiyonunda yer alan eserleri ise ölmeden evvel farklı devlet kurumlarına bağışladı.

EŞSİZ ELYAZMALARI, HAT ESERLERİ VE FOTOĞRAFLAR

Şimdi o eserler Rami Kütüphanesi’nde açılan “Yazmaların Peşinde Bir Ömür: Nuri Arlasez” adlı sergiyle ilk defa gün yüzüne çıkıyor… Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı (TÜYEK) ile ve İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA) iş birliğinde hazırlanan sergi, eşsiz el yazması kitapların yanı sıra hat eserleri ve onlarca eski fotoğrafı bir araya getiriyor.

MARİFETNAME’DEN SULTAN ABDÜLHAMİD’İN ROMANLARINA YAZMA VE MATBU KİTAPLAR ARASINDA NELER YOK Kİ? 

Emevi devrine ait bir Mushaf, Osmanlı Şeyhülislamlarından Yenişehirli Abdullah Efendi’nin fetvalarının yer aldığı “Behcetü’l Fetava”nın bir nüshası, Erzurumlu İbrahim Hakkı Efendi’nin yazdığı “Marifetname”nin 230 senelik bir nüshası ve Sultan Abdülhamid devrinde sarayda okunmak üzere Osmanlıcaya tercüme edilmiş Batı polisiyeler gibi mühim eserler sergide görülebiliyor.

Bunun yanı sıra Arlasez’in 1968-85 yıllarında çektiği hüzünlü fotoğraf kareleri ise sanatseverlere İstanbul’un kaybedilmiş güzelliklerini acı bir şekilde hatırlatıyor hem de Anadolu’un eski hâlini...

BÜTÜN VARLIĞINI ESKİ ESERLERE VAKFETTİ

“Yazmaların Peşinde Bir Ömür: Nuri Arlasez” sergisi hakkında Türkiye gazetesinin sorularını cevaplayan TÜYEK Başkanı Dr. Coşkun Yılmaz “Arlasez el yazması Osmanlı eserlerinin hor görüldüğü, kendi ifadesiyle çöplere atıldığı bir dönemde yetişmiş. Kendisi çok varlıklı bir ailede büyümüş, Galatasaray Lisesi’nde okumuş biri olarak yönünü bu eserlere çevirmiş. Bütün varlığını sarf ederek eski eserleri toplaması çok önemli” ifadelerini kullanıyor. Arlasez’in bir zamanlar sokaklardan topladığı ve çeşitli kurumlara bağışladığı eserlerine şimdi paha biçmenin pek mümkün olmadığını kaydeden Yılmaz “Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesinde 700’e yakın kitap ve hat eseri bağışlamış. Bunlar oldukça nadide eserler. Ancak bunun dışında IRCICA’ya bağışladığı 11 bin fotoğraflık dia arşivi ve Topkapı Sarayı’na bağışladığı 232 el işi eserler oldukça kıymetli. Bu sergiyle medeniyetimize hizmet eden bir insanın yâd edilmesini ve sergide bulunan kıymetli eserlerin tanınmasını hedefledik” diye konuşuyor.