Borges’in tasavvuf notları keşfedildi: Meşhur yazar İslam’ı araştırıp yazmış

Türk araştırmacı Dr. Nesrin Karavar tarafından keşfedilen Borges’in notlarında tasavvuf özelinde İslam’a dair bilgiler yer alıyor. Karavar, bu notların meşhur yazarın İslam’a ilgisini gözler önüne serdiğini söylüyor. Buna rağmen Borges’in bazı oryantalist söylemleri de tekrar ettiği görülüyor.

MURAT ÖZTEKİN - Dünyaca meşhur Arjantinli yazar Jorge Luis Borges’in bugüne kadar yayımlanmamış İslam’a dair ders notları Türk araştırmacı Dr. Nesrin Karavar tarafından gün yüzüne çıkarıldı. Borges’in “İslam Mistikleri” ismini koyduğu ve 1949-1952 yılları arasında Buenos Aires’teki Colegio Libre de Estudios Superiores’de verdiği derslerde kullandığı notlar, Teksas Üniversitesindeki bir araştırma merkezine bulundu. İspanya’daki Barselona Üniversitesinde araştırmacı olan Karavar’ın üç sayfa hâlinde keşfettiği yazılar, dünyaca meşhur yazarın İslam’a duyduğu ilgiliyi gözler önüne seriyor.

Metinlerde İslam’a dair bazı klişe oryantalist ve hatalı söylemler tekrar edilmekle birlikte Hazreti Peygamber’in hayatına ve Müslümanlıktaki mutasavvıflara vurgu yapıldığı görülüyor.

AÇIĞA ÇIKARMAK İSTEMEDİLER

Türkiye gazetesine açıklama yapan Dr. Nesrin Karavar “Borges’in ‘İslam Mistikleri’ adlı ders notları, Teksas Üniversitesindeki The Harry Ransom Araştırma Merkezindeki yeşil kaplı bir defterin içerisinde duruyormuş. Notları Barcelona Üniveristesinde Hazreti Mevlâna üzerine doktora yaparken 2020 yılında keşfettim. Eşi María Kodama ölmeden önce yazıların Borges’e ait olduğunu doğruladı. Bunlar yıllarca kimsenin dikkatini çekmemiş veya birileri bu notları açığa çıkarmak istememiş. Galiba ikincisi daha büyük ihtimal” diyor.

BAYEZİD-İ BİSTAMİ GİBİ MUTASAVVIFLAR YER ALIYOR

“Bu notlar hem Borges’e yeni bir bakış açısı getiriyor hem de Arjantinli yazarın İslam’a olan ilgisini gösterip Hazreti Mevlâna’nın Batı’daki etkisini gözler önüne seriyor” diyen Dr. Karavar, sözlerine şöyle devam ediyor: Bu el yazması notlarda İslam’a dair bilgilerin yanı sıra tasavvuf ve Mevleviliğe dair malumatlar da yer alıyor. Borges, bunları Batı’daki inançlarla karşılaştırıyor. Borges, Dante gibi Avrupalı oryantalistlerin sert yorumlarını verdikten sonra kendi ılımlı yorumlarını da sunuyor. Kur’ân’ı ve tasavvufçuları edebî bir dille anlatıyor. Hazreti Mevlâna’nın tasavvufta kurucu isimlerden biri olduğunu ifade ediyor. Metinde Ferîdüddin Attâr, Bayezid-i Bistami ve Ömer Hayyam gibi tasavvufçuların ismi geçiyor. Borges’in metninde Oryantalist etkiler olmakla birlikte Oryantalizm ötesi bir bakış açısı göze çarpıyor.

Dr. Nesrin Karavar, yazarın bu ders notlarının da yer aldığı metinleri “Borges: Oryantalizm ve Ötesi” adıyla Arjantin’de neşretti.

Borges’in İslam’a ve tasavvufa derin bir alakasının olduğunu kaydeden Karavar “Zaten İslam, Borges’in eserlerinde hep var olan bir konu. Ancak nedense bu, Batı’da yeterince araştırılmıyor” diyor. Karavar, Borges’in kütüphanesinde de yakında araştırmalara başlayacağını dile getiriyor.

ÇEVİRİ KUR’ÂN OLMAZ

Borges’in ömrünün son yıllarında Arapça öğrenmeye başladığı biliniyor. Yazar, Kur’ân’ın başka dillere hakkıyla tercüme edilemeyeceğini de savunuyor.