'Engelliler de Hollywood’un mağduru'

MURAT ÖZTEKİN

Jason DaSilva, kendisi gibi bütün dünyadaki engellilere sinema yoluyla dikkat çeken Amerikalı bir yönetmen... Hayatının baharında kendisine MS hastalığı teşhisi konulan genç sinemacı, yaşadıklarını “Yürüdüğümde” (When I Walk)  filmiyle anlatmıştı. Genç yönetmen bu filmiyle Emmy dâhil birçok mükâfata kavuştu. Yirmi seneyi aşan kariyerine dört kısa film ve üç uzun metraj film sığdırdı. Şimdilerde engelli hakları için yeni filmlerin hazırlıklarını sürdüren DaSilva, kurduğu AXSLab ve AXSMap.com platformları ile de engelli hakları sahasında mücadelesine devam ediyor. DaSilva, dün Sabancı Vakfı tarafından ,“Engelsiz Yaşam Teknolojileri” başlığıyla yapılan Filantropi Semineri için Türkiye’deydi. Tanınmış yönetmen program öncesinde sorularımızı cevapladı...

¥ MS hastalığına yakalandığınızı öğrendiğinizde, bunun hayatınızı böylesine değiştirebileceğini tahmin ediyor muydunuz?
Böyle bir değişimi beklemiyordum. Gençken, New York benim oyun alanımdı. Beni hafta sonları bir kafede arkadaşımla kahvaltı yaparken ya da East Village’te bir restoranda akşam yemeği yerken bulabilirdiniz. Ama 25 yaşında, yani bundan 9 yıl önce, MS olduğunu öğrendim ve özgürlüğümün yavaşça gözden kaybolduğunu gördüm. Birden bire kendimi yürüteç kullanırken buldum (şimdi motorlu tekerlekli sandalye) ve bu beni günlük faaliyetlerimi ve bir yerden bir yere nasıl gideceğimi devamlı planlamak zorunda bıraktı. Şehir hayatını spontane yaşamayı sevdiğim için hâlâ bunun bazı yanlarını korumaya çalışıyorum.

MAKSADIM BİR MİRAS BIRAKMAK
¥ Peki, hastalandıktan sonra en büyük motivasyonunuz ne oldu?
Kendim gibi bu hastalıkla mücadele edenlere ve oğluma kalıcı bir miras bırakmak temel motivasyonumdu. MS, ilk defa hayatımda yolunda gitmeyen bir şeye yol açtı; kendini görünür kıldı ve göz ardı etmesi imkânsız hâle geldi. Hemen ardından, ailemin ısrarlarıyla, MS hastalığıma kameramı doğrultmaya karar verdim. Hayatım boyunca çeşitli filmler yapmıştım, dolayısıyla hastalığın ilerleyişi hakkında bir film yapmak tabii bir yol gibi görünüyordu. ‘When I Walk’ı çekerken keşfetmeye başladığım hislerimin peşinden gittim. Sınırsız hareketi özlerken hastalığımın dünyanın sonu olmadığını anladım. Onun yerine hastalığım, biraz kararlılıkla, dünyayı görüp yaşamam için yeni bir yol olduğunu ispatladı.

¥ Uzun zamandır kendiniz gibi engellilere ses olmaya çalışıyorsunuz. Sinema sanatını sadece engellilere ses olmak için mi icra ediyorsunuz?
Evet, bu yaptığım işin en mühim kısmı. Filmlerde neredeyse benim rızamın dışında ortaya çıkan ses ve yüreklilik buydu. Yönetmen olarak rolüm o ruhu teşvik etmek, adapte olmayı öğrenmek ve sürüşten zevk almaktı. Bu safhada bir miras oluşturmanın hem oğlum hem de aynı mücadeleleri veren insanların sesi olmak için ne kadar tesirli olabileceğini gördüm.  

BATI BÜTÜN İNSANLARI EŞİT GÖRMELİ
¥ Peki, engellilere yönelik farkındalıkta sinema ne noktada duruyor?
Sinema, çok uzun zamandır farkındalık meydana getirmede bir araç olarak kullanılıyor. Engellilerin yaşadıkları problemlere ilişkin farkındalık oluşturmak söz konusu olduğunda da sinemanın sürece niteliksel katkılarından bahsedebiliriz. AXS Map ise bunun niceliksel ayağını oluşturuyor. Farkındalık çalışmaları niteliksel ve niceliksel araçlar birlikte kullanıldığında sonuca ulaşıyor.

¥ Hollywood’un dünyada olanlar hakkında tek sesli olduğu eleştirilerine katılıyor musunuz? Amerikan sinemasının “mağdurları” hep aynı mı sizce?
Hollywood’da temsil probleminin olduğu apaçık ortada. Engellilerin de içinde olduğu birçok azınlık grup, Hollywood sinemasının ve klişelerinin mağdurları. Engelli şahısların toplum içindeki yerinin doğru bir bakış açıyla ele alınmaması klişelerin ve önyargıların doğmasına sebep oluyor.

¥ Engellilerin yanı sıra Türkiye’nin hemen yanı başında Orta Doğu’da insanlık yaşama savaşı veriyor. Siz daha önce Irak’ta yaşananlara dikkat çekmiştiniz. Şu an Batı’nın sorumluluğu hakkına ne düşünüyorsunuz?
Batı dünyası, konum ve coğrafyaları göz edilmeksizin insanlığı eşit olarak görmeli. Bu çok uzun ve derin bir konu ancak en temelde dünya vatandaşları olarak bu konuda fikir belirtmemiz ve farkındalık oluşturmamızın çok önemli olduğunu söyleyebilirim.

¥ Önünüzde yeni sinema projeleri var mı? Bu defa kimlere ses olmak istiyorsunuz?
Evet, çalışmalarıma devam edeceğim. When I Walk’un devam filmi olan When We Walk’u bitiriyorum bu aralar. Aynı zamanda AXSmap.com üzerinde çalışıyorum ve harita konusunda daha sonra bilgi yayınlayacağız.