‘Sıfır Atık’ da kadın ve çocukla mümkün

CANAN ERASLAN

Dünya hızla kirleniyor. Hem de yaşamak için başka yeri olmayan insanlar yapıyor bunu. Kirlilik yüzünden sular azalıyor, topraklar verimsizleşiyor, doğal felaketler artıyor. Bu topraklarda yaşayan, o suları içen, o havayı soluyanların, yani insanların hızla harekete geçmesi gerekiyor. Bu hareketin en büyüğünü ise konu çocukları ve dünya olduğunda yapamayacağı şey olmayan anneler ve hepsi birer anne adayı olan kadınlar yapacak. Evlerde dönüşümü sağlayacak olan, çocuklarına çevrenin kirletilmesinin nelere sebep olacağını anlatıp o evi küçük bir ‘sıfır atık’ merkezi yapacak olan kadındır. Çok sık kullandığım bir Kızılderili atasözü var; “Son ırmak kuruduğunda son ağaç yok olduğunda son balık öldüğünde beyaz adam paranın yenmeyen bir şey olduğunu anlayacak” şeklinde. Atasözü hâline gelmiş olan bu söz, topraklarını isteyen ABD Başkanı Franklin Pierce’e yazdığı tokat gibi mektupta Kızılderili Şef Seattle tarafından söylenmiş. Hem de 1854 yılında. Şimdi ise biz kadınlar, Cumhurbaşkanı’mızın eşi Emine Erdoğan tarafından başlatılan ‘Sıfır Atık’ için daha çok şey yapmalıyız. Mutfak çöpünün içine tek bir ambalaj atığı karıştırmadan, her ambalajın bir değer olduğunu bilerek ve evdeki her bireye de bunun ne olduğunu anlatarak...

KİRLİLİK ARTIYOR, BİZ AZALIYORUZ
¥ Plastik. Her yerde. Güney İspanya’da bir balinanın midesinden 29 kilo plastik çıkınca durumun vahameti anlaşıldı. Bizim midemizde de var. Ne yazık ki 2050’de okyanuslarda balıktan çok plastik olacağı hesaplanıyor.
¥ Buzullar eriyor. 1.500 yıldır ilk kez bu durum gerçekleşti. Bu erimeyle karalar 5-6 metre suyun altında kalacak. Birçok yerleşim yeri yok olacak.
¥ Kasırgalar, felaketler artacak. Sadece ABD’de geçen yıl doğal felaketler 306 milyar dolar zarara sebep oldu. Kasırga, Porto Riko’daki adanın elektrik altyapısının yüzde 80’ini tahrip etti. Kötü olan, yakında artacak olan felaketlere hiçbir maddi güç yetmeyecek.
¥ Hayvan ve bitki türleri bilinçsiz avlanmanın yanı sıra çevre etkisiyle yok oluyor. Binlerce tür, gelmemek üzere gidiyor.

PET ŞİŞELER TİYATRO VE OTOBÜS BİLETİ OLUYOR
Edirne’nin Keşan ilçesinden bir kampanya haberi var. Bu ilçede 20 pet şişe getiren öğrenciler, bir  tiyatro bileti kazanıyor. İlçenin belediye başkanı başlatmış bu kampanyayı. Böylece hem öğrenciler tiyatroya gidiyor, hem çevre bilinci kazanıyor. İstanbul’da da bir süre önce bazı metro istasyonlarında pet şişe atanlar seyahat kartlarına kontör yüklüyordu. Bu makinelerin çoğalması ise yeni yönetimden talep ve beklentimiz olmalı.

ÇÖPLERİ NASIL AYRIŞTIRMALI?
¥ Öncelikle balkondaki çöp kutunuzun yanına bir tane daha eklemek gerek.
¥ Yemek artıkları, yani organik çöpler, normal çöp kutusuna atılmalı.
¥ Süt, su, yoğurt, peynir, zeytin ve benzeri tüm ürünlerin ambalajı geri dönüşüm kutusuna atılmalı.
¥ Kirli ambalajları yıkayın ki, balkonda kötü koku ve sinek yapmasın.
¥ Küçük metaller, tahta parçaları, kağıtlar, kartonlar, kullandığımız kâğıtların ruloları.. Her şey geri dönüşüm malzemesidir.
¥ Poşetleri de geri dönüşüm kutusuna atmanız, dönüşümün sağlıklı olması açısından önemli.

NE YAPARSAK NE OLACAK
¥ Kâğıt kullanımına dikkat ederek önce tüketimi azaltmak, sonra kâğıdın geri dönüşümünü sağlamak mümkün. Hurda kâğıt kullanımıyla hava kirliliğini yüzde 35, su kullanımını yüzde 45 azaltabilir, 20 ağacı kurtarırız.
¥ 1 ton beyaz kâğıdı çöpe atmak yerine geri kazandırırsak, 16 çam ağacını, 1 ton gazete kâğıdını geri dönüşüme kazandırdığımızda 8 çam ağacını kesilmekten kurtarıyoruz.
¥ İnsanların birbirine gönderdiği mektupların yüzde 44’ü okunmuyor. 100 bin kişi gereksiz yazışmayı durdursa 150 bin ağaç kesilmekten kurtulacak.
¥ Bir büro elemanı açtığı zarfları çöpe atarak yılda tek başına 81 kilo yüksek kaliteli kâğıdı çöpe atıyor.
¥ Yeni üretime kıyasla metal ve plastikte yüzde 95 enerji tasarrufu sağlarız.
¥ Geri dönen her 1 ton cam için 100 litre petrolü tasarruf edeceğiz.

AMBALAJLARI YIKAYIP ÇİN'E GÖNDERİYORUZ
Dünyadaki birçok ülke ambalaj atıklarının kirini temizletmek için başka ülkelere yolluyor. Avrupa’da kirli atıklar 100-120 dolara temizlenirken Türkiye’de 15-20 dolara mal oluyor. Avrupa ise kirli atıklarını Türkiye’ye yolluyor. Bazı firmalar ise bu kirli ve büyük çoğunluğu tehlikeli atıkları, sırf 15-20 dolarlık temizleme işi için ithal ederken, bazıları da ham madde olarak kullanıyor.

SULAR, ÇÖPLÜK DEĞİL HAYAT KAYNAĞI
Su, hayat kaynağı. Fakat dünyada çöpler denizlere atılıyor, batan gemi denizin dibinde kalıyor, patlayan tankerler öldüren atıklarını denizde bırakıyor. Üstelik rastgele sağa sola attığımız çöpler de yağmur sularıyla yine denizlere, göllere akıyor. Deniz çöplerinin yüzde 60 ile yüzde 80’ini ise plastik çöpler oluşturuyor. Denizde ayrıca deterjan, kozmetik parçaları, poşetler, araba lastikleri, tenekeler ve daha birçok atık var, düşünmeden attığımız. Veriler, her kilometrekare başına 13 bin, rakamla yazarsak 13.000 adet plastik düştüğünü gösteriyor. Biz bu zehirleri deniz ürünleriyle birlikte yiyoruz. Üstelik dünyanın dengesini sağlayan sularımız tükeniyor, kirleniyor.

ATIKLARDAN ÇOK ŞEY YAPILIYOR
2018 yılında 3,2 milyon ton atık, çimento, kireç, seramik ve demir çelik fabrikalarında üretimde kullanıldı. 800 bin ton atık, bu fabrikalarda kömür yerine yakıt oldu, petrokok tasarrufu sağlandı. Camlar eritildi, yeniden ambalaj oldu. Tenekeler de öyle. Pet şişeler kıyıldı, birleştirildi, park ve bahçelere yol, çocuklara salıncak ve kaydırak, yorulanlara bank oldu. En önemlisi de sularımızı kirletmeyip insana fayda oldu.

ÜCRETSİZ DE OLSA POŞET ALMAYALIM
Geçtiğimiz yıl marketlerde plastik poşetler ücretli oldu. Afrika ülkelerinde bile yıllardır yasak olan plastik poşetin ücretli olması birçok kişiyi sinirlendirdi nedense. Çevre için olduğunu anlamak istemediler bir türlü. Hatta bazı marketler gizli gizli ücretsiz plastik poşetler dağıttı. Bilinçli tüketicinin bunları almayıp, bez ve
çok kullanımlık poşetlerle
alışverişe gitmesi gerek.

GÜNLÜK ÇÖPÜNÜZ KAÇ KİLO?
Sabah kalktınız, kahvaltıda yiyeceklerinizin hepsi ayrı ambalaj. Pet şişede, bardakta sular, kahve zincirlerindeki kahvenin kâğıt bardağı, plastik kapağı... Her birinde yüz binlerce çöp. Fast food restoranındaki çatal, bardak, tepsi, örtü. Hepsi birkaç dakikada dağ gibi çöp oluyor. İş yerinde yediğimiz abur cuburun ambalajı, yola atılan izmaritler ve daha nicesi. Rakamlar kişi başı ortalama günde 1,5 kilo çöp ürettiğimizi gösteriyor.

HİÇ ÇÖPÜ OLMAYAN RESTORAN
Geçenlerde İstanbul’da sahilinde bir restoran gördüm. “Doğaya hiç çöp bırakmıyoruz” diyordu işletme. Nasıl hiç çöp bırakmıyorlar sizce? Aslında hepimizin yapabileceği şekilde: Restorandaki ambalaj atıkları ayrı toplanıp geri dönüşüme kazandırılıyor. Yemek atıkları 30 gün kompost hâle gelinceye kadar bir alanda tutuluyor ve bunlar gübre ve  toprak olarak kullanılıyor, çiçek ekilip müşterilere hediye ediliyor.

JAPONYA'DAN MÜTHİŞ ÖRNEK
Japonya’da küçük bir kasaba var. Adı Kamikatsu. Bu küçük kasaba, çöpünün yüzde 80’ini geri dönüştürüyor. Sadece yüzde 20’si ise depolama alanına gidiyor. Burada yaşayanların ve yöneticilerin hedefi 2020’de yüzde 100 dönüşüm. Onlar konunun önemine o kadar vakıf ki, plastik şişeleri, plastik kutusuna atmadan önce üzerindeki kâğıt etiketi dahi söküyor. Avrupa’nın bazı ülkelerinde ise ambalajları geri dönüşüme temizleyerek atmak mecburi. Kirli atanlara ceza var.