The New York Times: Orta Doğu yeni savaşın eşiğinde! İran dosyası yeniden açılıyor
The New York Times, Orta Doğu'da yeni bir savaş senaryosuna dair çarpıcı bir analiz yayımladı. NYT'ye göre, İran'ın nükleer programı üzerindeki belirsizlik ve diplomatik tıkanma, bölgede yeni bir İran-İsrail çatışmasını her zamankinden daha muhtemel hale getiriyor. Analize göre İran zayıflamış olsa da hala tehlikeli bir aktör olarak görülüyor.
The New York Times, Orta Doğu'da muhtemel İran-İsrail gerilimine dair dikkat çeken bir analiz yayımladı.
İRAN'IN NÜKLEER PROGRAMI ÇALIŞIR VAZİYETTE Mİ?
ABD Başkanı Trump, ABD’nin bu yaz İran’ın nükleer zenginleştirme programını "yok ettiğini" iddia ediyor.
Ancak NYT'nin (The New York Times) analizine göre, bölgesel yetkililer ve analistler, aradan geçen aylarda bu konuda giderek daha az emin hale geldi ve İsrail ile İran arasında yeni bir savaşın yalnızca zaman meselesi olduğunu söylüyor.
2015’te İran’ın nükleer faaliyetlerini sınırlamak amacıyla imzalanan anlaşma geçen ay sona erdi. İran’a yönelik ağır yaptırımlar yeniden yürürlüğe girdi. Nükleer programla ilgili müzakereler ise şimdilik tamamen tıkanmış durumda.
'TEHLİKELİ BİR ÇIKMAZ'
Analize göre, İran’ın 11 nükleer silah üretmeye yetecek düzeyde yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun, İran’ın iddia ettiği gibi saldırılarda yok mu edildiği yoksa İsrail’in öne sürdüğü gibi güvenli bir yere mi taşındığı belirsizliğini koruyor.
İran, "Kazma Dağı" (Pickaxe Mountain) olarak bilinen yeni bir zenginleştirme tesisi üzerinde çalışmaya da devam ediyor.
Uluslararası denetçilere bu tesis veya bildirilmeyen diğer nükleer sahalara erişim izni vermeyi reddediyor.
NYT'ye göre ortaya çıkan tablo ise tehlikeli bir çıkmaz. Ne müzakere var, ne İran’ın stoklarına dair kesin bilgi, ne de bağımsız denetim. Analize göre Körfez’de birçok ülke, İsrail’in İran’ın nükleer programını varoluşsal bir tehdit olarak gördüğü düşünüldüğünde, yeni bir İsrail saldırısının neredeyse kaçınılmaz olduğunu düşünüyor.
Uluslararası Kriz Grubu İran Proje Direktörü Ali Vaez’e göre, İran muhtemel bir İsrail saldırısına bu kez çok daha sert karşılık vermeye hazırlanıyor. İranlı yetkililer, füze fabrikalarının 24 saat çalıştığını ve yeni bir savaş durumunda "İsrail savunmasını aşmak için 12 günde 500 değil, 2.000 füze fırlatmayı hedeflediklerini" söyledi.
İSRAİL, 'İŞİNİ YARIM KALMIŞ' GÖRÜYOR
Henüz yeni bir saldırının yakın olduğuna dair kanıt yok. Ancak Vaez’e göre, İsrail işi yarım kalmış görüyor ve çatışmayı sürdürmek için neden görmüyor; bu yüzden İran da bir sonraki raunda hazırlanıyor.
NYT'ye göre İran, Batı’dan son on yılların en yoğun diplomatik izolasyonunu yaşıyor. Suudi Arabistan, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Arap ülkeleri, ekonomik bağlar ve Gazze savaşına çözüm bulmak için ABD ile iş birliği yaparak Washington üzerindeki etkilerini artırdı. Suriye’nin yeni cumhurbaşkanı da önümüzdeki hafta Beyaz Saray’a giderek Amerikan desteğini arayacak.
Bölgedeki bu ülkeler aynı zamanda İran’la ilişkilerini tamamen koparmamaya çalışıyor. Chatham House Ortadoğu Programı Direktörü Sanam Vakil’e göre, "Hiçbiri yeni bir bölgesel savaş istemiyor. İran zayıflamış olsa da, halen bölgeyi istikrarsızlaştırma gücüne sahip"
Brookings Enstitüsü’nden İran uzmanı Suzanne Maloney de şunu söylüyor:
İran, ABD’nin Irak’ı işgalinden bu yana hiç bu kadar zayıf olmamıştı, ama tamamen etkisiz de değil. Zayıflamış bir İran, Körfez ülkeleri için daha yönetilebilir çünkü çaresizliğinde daha tehlikeli hale gelebilir.
İsrailli yetkililer, İran’ın nükleer silah üretmeye yaklaştığına inanmaları hâlinde yeniden saldırı düzenlemeye hazır olduklarını söylüyor. Trump’ın Haziran’daki savaşı erken bitirmesi nedeniyle İran’ın nükleer programının zayıflatıldığı, ama yok edilmediği görüşü hâkim.
Washington’daki Center for American Progress’ten H.A. Hellyer, "İsrail, nükleer programı ancak saldırarak durdurabileceğine inanıyor. İran yeniden inşa ediyor, ama belirli bir eşiği geçerse tekrar saldıracaklar" diyor.
NYT'ye analizine göre Arap devletleri de Trump yönetimiyle, Gazze, Hamas ve Hizbullah’ı hedef alan saldırılar sonrasında bölgesel üstünlük kurmak isteyen İsrail’e bazı sınırlamalar getirmeye çalışıyor. Ancak yeni nükleer görüşmeler için umut şimdilik düşük.
İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, ABD’nin İran’a yönelik düşmanlığının "doğasından" geldiğini söyleyerek yeni müzakerelere kapıyı kapattı.
KABUL EDİLEMEZ KOŞULLAR NELER?
Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, ABD’nin "kabul edilemez koşullar" sunduğunu, zenginleştirmeyi tamamen durdurmayı asla kabul etmeyeceklerini söyledi. Ancak dolaylı görüşmelere, saldırı ve ekonomik baskının durması ile savaş tazminatı garantisi verilirse açık olduklarını belirtti.
İran içinde ise yeni bir yön arayışı var. Bazı yetkililer Trump’la uzlaşmayı savunuyor, çünkü ülke içinde elektrik sıkıntısı bile yaşanıyor. Diğerleri ise direnişi savunuyor ve ABD ile uzlaşmayı "ihanet" olarak görüyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Rafael Grossi’ye göre, İran’ın yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokunun çoğu savaştan kurtuldu ancak denetim yapılmadan durum belirsiz. Elinde yaklaşık 400 kilogram, yani silah seviyesine çok yakın uranyum olduğu tahmin ediliyor.
Körfez ülkeleri ise önceliğini Gazze’ye vermiş durumda. Suudi Arabistan, Pakistan ile savunma anlaşması imzalarken, ABD’den Katar’a benzer güvenlik garantileri almaya çalışıyor.
Sanam Vakil’e göre, İran zayıflamış ve izole olmuşken, onunla daha fazla taviz içeren bir uzlaşma için fırsat penceresi var. Ancak yeni bir İran-İsrail savaşı çıkarsa, İran bu kez çok daha az kontrollü olabilir
'da Takip Edin!
