İnançla iyileşmek mümkün olabilir! Plasebo etkisi nedir?
Günümüzde tıbbın ve psikolojinin sınırlarını zorlayan birçok olgu var ve plasebo etkisi de bunlardan biri. Kimi zaman bir ilaç gibi davranan ama gerçekte herhangi bir etkisi olmayan maddelerin, sadece inanmakla nasıl iyileştirici sonuçlar doğurduğu hala bilim insanlarının ilgisini çekmeye devam ediyor. Peki plasebo etkisi nedir ve nasıl işler? Zihnimiz gerçekten de bir tedavi aracı olabilir mi?
Plasebo etkisi kişinin herhangi bir tedavi görmediği halde, tedavi gördüğüne inanarak kendini daha iyi hissetmesidir. İyileşme etki çoğu zaman farmakolojik etkisi olmayan bir maddeyle -örneğin şeker hapı gibi- sağlanır.
Yani plasebo zihnin inanç gücünü kullanarak bedenin iyileşme sürecini tetikleyen psikolojik bir fenomendir. Gerçek bir tedavi uygulanmadığı halde olumlu bir sonuç alınması, insan zihninin fizyolojik sistemler üzerindeki etkisini gösterir.
PLASEBO ETKİSİNİN TARİHSEL KÖKENİ
Plasebo etkisinin tarihi aslında yüzyıllar öncesine dayanır. Modern tıpta bu kavram 1955 yılında Dr. Henry K. Beecher’ın yayınladığı "The Powerful Placebo" başlıklı makalesiyle bilim dünyasında geniş yankı uyandırdı.
O tarihten bu yana yapılan sayısız çalışma, plasebo etkisinin yalnızca psikolojik değil, nörolojik ve biyolojik sonuçlar doğurabildiğini ortaya koydu.
BEYİN VE PLASEBO: BİR SİNERJİ NASIL OLUŞUR?
Zihnin bir inanca kapılması durumunda, beyin bu inancı destekleyecek şekilde bazı kimyasallar salgılamaya başlar.
Dopamin ve endorfin gibi "iyi hissettiren" kimyasallar, kişinin ruh halini, ağrı algısını ve genel iyilik halini olumlu yönde etkileyebilir. Bu da plasebo etkisinin yalnızca hayali değil, gerçek biyolojik sonuçlar doğurabileceğini gösterir.
Depresyonla ilgili bir araştırmada, gerçek ilaç verilmeyen bir grup hastaya plasebo uygulanmış ve bu kişilerin beyin taramalarında duygu durumunu düzenleyen bölgelerde yüksek aktivite gözlemlenmiştir. Üstelik bu kişiler daha sonra uygulanan gerçek ilaç tedavilerine daha hızlı cevap vermiştir.
PLASEBO ETİK Mİ?
Plasebo uygulamalarının etik olup olmadığı, tıp ve psikoloji dünyasında tartışmalı bir konudur. Bazı etik kurullar, hastalara sahte bir tedavi uygulamanın aldatıcı olduğunu savunur.
Fakat bilimsel çalışmalarda, plasebo grubundaki katılımcılar araştırma sonunda bilgilendirilir ve gerekirse gerçek tedaviye yönlendirilir. Bu sebeplerle de kontrollü koşullar altında yapıldığında plasebo kullanımı etik kabul edilmektedir.
PLASEBO BİR ZİHNİN OYUNU MU?
Plasebo etkisi uzun zamandır "zihnin bir oyunu mu?" sorusuna neden olsa da, günümüzde bu etki bilimsel olarak kanıtlanmış bir olgudur. Yalnızca ruh halini değil, kalp atış hızından kan basıncına, kaygı düzeyinden ağrı algısına kadar birçok fizyolojik parametreyi etkileyebilir.
Örneğin; astım hastalarıyla yapılan bir çalışmada plasebo ilacı verilen hastaların bronşlarının daha az daraldığı gözlemlenmiştir.
GÜNLÜK HAYATIMIZDA PLASEBO ETKİSİNE ÖRNEK: KAHVE
Sabahları "kahve içmeden uyanamıyorum" diyen pek çok insanın deneyimi aslında bir plasebo etkisi olabilir. Çünkü kafeinin kana karışarak etkisini göstermesi belirli bir zaman alır.
Kahvenin ilk yudumuyla yaşanan ani canlanma, tamamen zihinsel bir beklentiye bağlı olarak gelişir. Bu da plasebonun sadece laboratuvar ortamlarında değil, gündelik yaşantımızda da etkin olduğunu gösterir.
PLASEBO ETKİSİ NE DEĞİLDİR?
Plasebo etkisinin arkasında yatan temel mekanizmalardan biri klasik koşullanmadır. Zihnimiz, geçmişte olumlu sonuç doğuran bir maddeyi veya eylemi, benzer bir durumda tekrar edince aynı sonucu bekler.
Böylece daha önce baş ağrınızı geçiren bir ilaçla aynı görünüme sahip olan plasebo hapı bile, ağrıyı hafiflettiğiniz hissini oluşturabilir.
Plasebo bir aldatmaca ya da kişinin kendini kandırması değildir. Ayrıca "pozitif düşünceyle her şey geçer" yaklaşımıyla da karıştırılmamalıdır.
Plasebo, beklentilerin beyin kimyasını nasıl değiştirdiğine dair somut bilimsel verilere dayanan bir olgudur. Unutulmamalıdır ki plasebo gerçek bir tedavi değildir. Hastalığı kökten iyileştirmekten çok, semptomları geçici olarak hafifletme amacı taşır.
'da Takip Edin!
