Louvre Müzesi’nde Osmanlı eserleri: Çalındı mı, satıldı mı?
Fransa’nın başkenti Paris’teki meşhur Louvre Müzesi, tarihi bir soygunla dünya gündemine oturdu. Louvre’u gündüz vakti soyan hırsızlar, kıymetli mücevherleri çalarak kaçtı. Sosyal medyada pek çok kişi Louvre Müzesi’ndeki İznik çinilerine dikkat çekti. Louvre’un mahzenlerinde binlerce çalıntı eserin olduğu iddiaları da gündeme geldi. Peki Louvre’da hangi Osmanlı eserleri bulunuyor?
ALİ TÜFEKÇİ - Geçtiğimiz Nisan ayında Türkiye gazetesinden Murat Öztekin’e konuşan Dr. Ahmet Uçar “Sivas’tan Bursa’ya, Konya’dan Karaman’a Anadolu’nun muhtelif yerlerindeki tarihî çiniler, Avrupa’ya kaçırılmış. Tam olarak sayısına ulaşılamasa da binlerce adet çininin çalındığını söyleyebiliriz. En çok tarihî çinimizin bulunduğu ülkeler ise Almanya, İngiltere ve Fransa’dır” demişti.
Tarihi eser kaçakçılığına dair son döneme bakacak olursak şunları görürüz:
2019 yılında Fransa'ya kaçırılan 8 bin 659 tarihi eserin Türkiye’ye iade edileceği duyurulmuştu. Haberlere göre Kaçakçılıkla Mücadele Daire Başkanlığı tarafından tespit edilen eserler Fransız güvenlik güçleriyle yapılan ortak bir operasyonla ele geçirilmişti.
Yine Fransız güvenlik güçleri bir evde, Anadolu menşeli 8 bin 597 sikke bulmuştu. 2022 yılında başlayan soruşturma sonrasında 2024 yılında eserlerin iade haberi manşetlerde yerini aldı.
Yakın tarihte izi Fransa’ya çıkan bu tarihi eser hırsızlıkları elbette tesadüf değil. Bunun altında en canlı tarihi eser pazarlardan birinin Fransa olması yatıyor.
Tarihi eser hırsızlığı burada meslek haline gelmiş; “Arsen Lüpen (Arsène Lupin)” karakteriyle romanlara konu olmuş, “Lupin” dizisi de modern zamanların soygunlarına dikkat çekmiştir.
7 DAKİKADA SOYULDU
Nitekim bu hafta da Fransa Louvre Müzesi’ndeki yaşanan tarihi bir soygunla sarsıldı. Dünyaca ünlü müzeden milyonlarca dolar değerinde eserler gündüz vakti ortadan kayboldu.
Le Monde’a konuşan yetkililer hırsızların Apollo Galerisi’ndeki iki vitrinde yaşanan soygun hakkında şu açıklamayı paylaştı:
“Üç veya dört kişi, sergi salonuna girerek yalnızca yedi dakika içinde soygunu tamamladı. Vinç üzerine kurulan merdivenle pencereyi kullanarak Louvre'a girdiler” diyen Nunez, çalınan mücevherlerin “Fransa’nın kültürel mirası açısından paha biçilemez” dedi.
Gündeme yerleşen ve filmlere konu olacak Louvre soygununda şunlar çalındı:
- İmparatoriçe Eugénie’nin tacı
- İmparatoriçe Eugénie’nin göğüs broşu
- Kraliçe Marie-Amélie ve Kraliçe Hortense’e ait takı setinin taç kısmı
- Aynı setin safir gerdanlığı
- Aynı setin safir küpesi
- Marie-Louise’in takı setine ait zümrüt kolye
- Aynı setin zümrüt küpe çifti
- “Relik broş” olarak bilinen bir broş
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, açıklama yaparak ‘bu eserlerin mutlaka getirileceğini’ söyledi.
LOUVRE’DA OSMANLI ESERLERİ
Louvre Müzesi koleksiyonu, dünya çapında en zengin sanat koleksiyonlarından biri sayılıyor. Resmi verilere göre, müze toplamda 615.797 eser bulunuyor. Bunlardan sekiz farklı bölümde yaklaşık 35.000 eser sergileniyor.
Toplam koleksiyonun 482.943'ü müzenin depolarında yer alıyor ve internette çevrimiçi erişime açık şekilde duyuruyor. Eserlerin mevcut konumu, sergilendiği yer, ödünç verildiği kurumlar veya rezerv koleksiyonlarda olup olmadığı bilgisi sunuluyor.
Bu eserler, Antik Mısır'dan İslam sanatına, Avrupa resminden dekoratif sanatlara kadar geniş bir yelpazeyi kapsıyor. Pek çok Osmanlı eserinin de bu koleksiyonda yer aldığı biliniyor.
Yaşanan hırsızlık sosyal medyada geniş yankı bulurken, yorumlar ‘etme bulma dünyası’ şeklinde oldu. Pek çok kişi Fransa’nın sömürge tarihini hatırlatarak Afrika’dan Asya’ya ülkelerden kaçırdıkları eserlere dikkat çekti.
İZNİK ÇİNİLERİ
Avrupa’da “Turquerie” denilen Türk modasının başlaması ve İznik çinilerinin antika olarak talep edilmesi, klasik Osmanlı mimarisinde yağma ve hırsızlıkların artmasına yol açacaktı. Gerek seyyahlar gerekse koleksiyonerler çok sayıda eseri İstanbul ve Anadolu’dan Avrupa’ya götürdü.
Bugün Louvre Müzesi’ndeki koleksiyonda en bilinen eserlerin başında İznik çinileri geliyor. 1880 1889 yıllarında Fransa’dan gelen Achat Alexis Sorlin Dorigny, restorasyon bahanesiyle saraydan izin alarak Sultanahmet Camii ve Ayasofya’daki çinileri sökmeye başladı.
Ardından Sultan II. Selim Türbesi’ndeki bir panoyu tamamen söken Dorigny bunları Fransa’ya taşıdı. Onun 1890 1892 yıllarında söktüğü bu çiniler Louvre Müzesi’ne devredildi. Günümüzde müzenin İslam sanatları bölümünde sergilenen bu çiniler, 2004 2005 restorasyonunda kalemişi tekniğiyle taklit edildi. Ancak Sultan II. Selim Türbesi’nin sökülen çinileri bütün canlılığıyla Louvre’da yer alırken, yerine yapılan taklidin solmuş hali camide alenen görülüyor.
Dorigny hakkında Uçar, şu bilgileri paylaşıyor:
“Hamdullah Suphi Tanrıöver’in babası olan Suphi Paşa tarafından devlete tavsiye edilerek Ayasofya Camii avlusundaki II. Selim Han ve III. Murad Han türbelerini 1883’te restore etmiş. Tamirat yaptığına dair arşivlerde belgeler var. Ancak netice kötü olmuş. Türbenin girişindeki çini panoyu restorasyon bahanesiyle sökerek Fransa’ya götürmüşler. Oradaki bir seramik fabrikasında replikası yapılarak türbeye takılmış. Çalınan çiniler ise Dorigny’nin ölümünden sonra oğlu tarafından Louvre Müzesi’ne satılmış.”
LOUVRE MAHZENLERİNDE NELER VAR
Çeşitli ülkelerden götürülen bu gibi eserler hakkında Fransa “satın alma” veya “bağış” yoluyla geldiği açıklamasını yaparken, bu açıklamaların doğruluğu yansıtmadığı araştırmacılar tarafından ifade ediliyor.
Tarihçiler bilhassa 1. Dünya Savaşı esnasında Fransız kuvvetlerinin işgal ettiği bölgelerdeki arkeolojik alanlarda pek çok eseri kaçırdığı aktarılıyor.
Geçmişte yaşanan bu ve benzer hadiselere yaslanarak Louvre Müzesi mahzenlerinde kamuya açılmamış Osmanlı eserlerinin bulunduğu, özellikle mücevher veya altın türündeki kıymetli eserlerin kayıt dışı olarak saklandığı iddia ediliyor. Ancak bunlar şimdilik iddiadan öteye gidemiyor.
'da Takip Edin!
