Selimiye’de tartışmalı kubbe çalışması başladı: Katmanlarda numune kazısı!

Selimiye Camii kubbesinde orijinal olduğu düşünülen süsleme ve hat çalışmalarının yeniden uygulanmasıyla mevcut nakış ve süslemenin korunması gerektiği üzerinden ilerleyen tartışmalar daha da alevlendi. İtirazlar devam ederken camide numune kazılarının başladığı öğrenildi. Fakat tamamının kazınması belirsizliğini sürüyor. Peki neler olmuştu? İşte gazetemizin aylar önce dikkat çektiği Selimiye kubbesi hakkında son durum…

Kaydet

MURAT ÖZTEKİN - Edirne’deki dört buçuk asırlık Selimiye Camii’nde “orijinal dönüş” düşüncesiyle kabul edilen yeni restorasyon projesinde çalışmalar hızlandı. Bu çerçevede yeni desenlerin uygulanacağı mabedin ana kubbesindeki 18. veya 19. asra ait olduğu düşünülen katmanların kaldırılmaya başladığı, bazı bölgelerde "numune çalışmaları" yapıldığı öğrenildi. Fakat kubbedeki katmanların tamamen kazınıp kazınmayacağı, henüz bilinmiyor.

Selimiye’deki ana kubbe çalışmaları, sanatçı ve akademisyenleri ikiye bölmüştü. Bazı sanatçılar, 16. asra ait olduğunu düşündükleri süsleme ve hatların canlandırılması gerektiği savunuyor, birçok sanatçı ise bunu, “rekonstrüksiyonla tarihin yok edilmesi” olarak yorumluyor.

SELİMİYE CAMİİ'NDE NELER OLUYOR?

Selimiye Camisi'ndeki restorasyon çalışmaları büyük ölçüde tamamlanırken, iç kısmındaki kalem işleri de bitirilmeye çalışıyordu.

Ancak yapılan değişiklikler tepkiyle karşılandı. Özellikle kubbe kısmında yapılması planlanan değişiklikler tartışmaları beraberinde getirdi.

Selimiye’de tartışmalı kubbe çalışması başladı: Katmanlarda numune kazısı! - 1. Resim

İlk defa Türkiye gazetesinin dikkat çektiği restorasyon hakkında ana kubbedeki nakış uygulaması yüzünden çalışmalar durduruldu. Bazı sanatçılar kubbenin ilk olduğu düşünülen hâlindeki kalemişleriyle süslenmesini, bazıları ise üç asırlık olduğu söylenen barok-klasik karışımı desenlerin korunmasını savunuyor.

Türkiye gazetesine açıklama yapan “Selimiye Tahkik ve Tespit Kurulu”ndaki isimlerden sanatçı Semih İrteş “Selimiye’nin ana kubbe işlemelerinin 1800’lü yıllara kadar orijinal şekilde geldiğini düşünüyoruz. Ancak bu tarihten sonra yapılan yenilemede kubbe desenleri barok benzeri karışık bir üslubla değiştirildi. 1950’li yıllara gelindiğinde ise Sinan devrinin orijinal nakışlarından bir kısmı sıva altında keşfedildi. 1970’li ve 80’li yıllarda bu özgün kalemişleri, caminin yarım kubbeleri ve kemerleri gibi kısımlarında tekrar canlandırıldı. Ancak 1983’te yapılan restorasyonda Selimiye Camii’nin ana kubbe nakışları orijinale uymayan üslupla tekrar yapıldı” diye konuşmuştu.

Selimiye’nin bir kısmının orijinal, diğer kısmının ise sonradan yapılan kalemişleriyle süslü olmasının caminin ruhuna zarar verdiğini savunan İrteş “Mimar Sinan’ın Selimiye’si Osmanlının klasik döneminin zirvesini temsil eder. Sonradan eklenen farklı üsluplar ve unsurlar eserin anlatımını zayıflatır. Şimdiki durum, Sinan camilerinin ruhuna uymamaktadır ve o dâhi mimarın şaheserine gölge düşürmektedir. Mimar Sinan’ın eserlerinde şimdi olduğu gibi kesinlikle yoğun bir süsleme yoktur. Ziyaretçiler bu süslemeleri, orijinal zannetmektedir” ifadelerini kullanmıştı.

Yine gazetemize konuşan Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel Türk Sanatları Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Kaya Üçer ise konunun dikkatli bir şekilde ele alınması gerektiğini vurgulayarak, “Selimiye Camii’ndeki bugünkü restorasyonun sebebi 1980’li yıllarda kubbenin çimento sıvayla ile kaplanıp fazla bir ağılık meydana getirmiş olmasıdır. Bina çimentonun yaptığı gereksiz yükten kurtuldu. Ancak Mimar Sinan yapılarına baktığımız zaman, kubbelerde şu anki kadar yoğun bir kalem işi görmüyoruz. Ehl-i hiref (esnaf) defterlerine baktığımızda da bu konuda birçok bilgiye ulaşabiliyoruz. Dolayısıyla yarım kubbelerdeki orijinal olduğu düşünülen desenler, ana kubbeye taşınabilir.” demişti.

SANATÇILAR KARŞI BİLDİRİ YAYINLADI

Ana kubbe nakışlarının ve hatların kapatılacağı yeni projeye karşı ortak bildiri dikkat çekti.

Sanatçılar, Osmanlı hattatı Hasan Çelebi’ye ait Karahisari ekolüyle yazılan hatların korunması gerektiğini savunmuştu.

Selimiye’de tartışmalı kubbe çalışması başladı: Katmanlarda numune kazısı! - 2. Resim

Aralarında Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü’ne sahip Fuat Başar ile Fatih Özkafa, Süleyman Berk ve Savaş Çevik gibi isimlerin de bulunduğu 50’den fazla hat sanatçısı ve akademisyen bildiride şunları söylemişti:

“Edirne Selimiye Camii’ndeki Hasan Çelebi’ye ait Karahisari ekolündeki yazılar kesinlikle muhafaza edilmeli, Selimiye Camii’nin hiçbir yerine günümüz hattatlarından herhangi birisinin yazısı kesinlikle yazılmamalı, 450 yıllık bu tarihî mirasta, yaşayan bir hattatın imzasına yer verilmemelidir.

Tarihî camilerimizin dönemine ait yazıları konusunda uzman hattatlar ve hat sanatı akademisyenleri, restorasyon için oluşturulan bilim kurullarında yer almalı, bu konuda ayrıca danışma heyeti oluşturulmalıdır. Hat veya tezyinat hususunda özel bir ihtisası olmayan bilim kurulu üyelerini sadece kendi ihtisas alanlarıyla ilgili konulardaki görüşleri dikkate alınmalıdır.”

Karşıt görüşteki “Selimiye Tahkik ve Tespit Kurulu”ndaki sanatçılar ise kadim caminin hatlarının Hasan Çelebi’nin mihrap ve sair yerlerindeki orijinal çinilerinden alınarak mevcut kompozisyonla yeniden yazılacağını savunuyor.

Söz konusu sanatçılar “Bu günümüzün üslubu değil, Hasan Çelebi üslubunun devamdır” iddiasında bulunuyor.

Numune kazısının yapılarak incelemelerin devam ettiği kubbe restorasyon çalışmalarında caminin akıbetinin ne olacağı henüz bilinmiyor.

Editör: ALİ TÜFEKÇİ