Vikingler ve İslam dünyası... Kuzeyli savaşçıların Doğu'ya akınları!

Herkes meşhur "Vikings" dizisi ile gördü ancak Vikinglerin İslam dünyasıyla temasları sadece dizi sahnesinden ibaret değildi. Vikingler neden İslam dünyasına akınlar düzenledi? İslam kaynaklarında ilk karşılaşmalar nasıl anlatıldı? Vikinglerle Müslümanların karşılaşmalarına dair az bilinen detaylar...

Kaydet

KORAY ERDOĞAN - Vikinglerin İngiltere, İrlanda ve Fransa kıyılarını yağmalayan kuzeyli akıncılar olarak bilinen popüler imajı geniş kitlelerce tanınıyor. Ancak çok az kişi, bu savaşçıların bir zamanlar İslam topraklarını da hedef aldığını, Endülüs, Kuzey Afrika ve Mezopotamya gibi bölgelere kanlı saldırılar düzenlediğini biliyor.

Tarihi kaynaklar, Vikinglerin etkisinin İslam dünyasının derinliklerine kadar ulaştığını gösteriyor; bu da Orta Çağ’daki global etkileşimin az bilinen bir yönünü ortaya koyuyor.

Vikingler ve İslam dünyası... Kuzeyli savaşçıların Doğu'ya akınları! - 1. Resim

VİKİNGLER GÜNEY'E YELKEN AÇTIĞINDA

8. yüzyılın sonlarında başlayan Viking yayılımı genellikle Batı Avrupa ile ilişkilendirilir. Ancak 9. ve 10. yüzyıla ait İslam kaynakları, Arap kroniklerinde genellikle “Macus” olarak anılan Vikinglerin, Müslümanların elindeki topraklara da saldırdığını ortaya koyuyor. Bu saldırıların en erken ve çarpıcı örneklerinden biri, 844 yılında o dönemin önemli Müslüman şehirlerinden biri olan Endülüs’teki Sevilla’ya yapılan baskındır.

Endülüslü tarihçi İbn el-Kutiyya’nın aktardığına göre, Viking gemileri aniden Gualdalquivir Nehri'nde belirdi. Vikingler, Sevilla’nın banliyölerini yağmalayıp sivilleri katletti. Bunun üzerine, Emir II. Abdurrahman önderliğindeki Müslüman kuvvetler sert bir karşı saldırı düzenleyerek, birkaç gün süren kanlı çatışmaların ardından Vikingleri püskürttü.

DOĞU'DA ŞİDDETLİ KARŞILAŞMALAR

İberya’nın ötesinde Viking akıncılar, Akdeniz ve Orta Doğu’ya da ulaştı. 9. yüzyıla ait tarihi belgeler, Vikinglerin Kuzey Afrika’ya ve günümüz Türkiye kıyılarına kadar geldiklerini gösteriyor.

Bizans ve Arap kaynakları, bazıları Rus paralı askerleriyle karıştırılan Viking filolarının Doğu Akdeniz’deki İslam şehirlerine saldırdığını yazıyor.

Özellikle önemli bir anlatımda, tarihçi el-Mesudi, Vikinglerin Rus nehirlerinden geçerek Hazar Denizi’ne ulaştığını ve ardından İran’daki Müslüman şehirlerine saldırılar düzenlediğini aktarır. Bu baskınlar büyük bir yıkıma yol açmış; şehirler yağmalanmış, ateşe verilmiş ve halk köleleştirilmiştir.

Vikingler ve İslam dünyası... Kuzeyli savaşçıların Doğu'ya akınları! - 2. Resim

STRATEJİK SEBEPLER: VİKİNGLERİN İSLAM DÜNYASINI HEDEF ALMASININ ARKASINDAKİ MOTİVASYONLAR

Peki Vikingler neden İslam topraklarını hedef aldı? Cevap, coğrafi konum ve ekonomik cazibede yatıyor.

İslam şehirleri zengin, kentleşmiş ve nehirler ile deniz yolları sayesinde erişilebilirdi. Ayrıca bu bölgelerdeki gelişmiş ticaret ağları ve birikmiş servet, Vikinglerin dikkatini çekmek için yeterliydi.

Bazı Viking liderleri için bu baskınlar sadece fırsatçılıkla ilgili değil, aynı zamanda itibar kazanmak ve kendi topraklarında güç elde etmek adına yapılan hamlelerdi. Doğu’dan elde edilen egzotik mallar, gümüş ve köleler, Vikinglerin gözünü İskandinavya dışına çevirmesine neden oldu.

KÜLTÜREL ETKİLEŞİM VE KALICI İZLER

Bu karşılaşmalar yalnızca yıkım getirmedi. Saldırıların ardından ticaret, diplomasi ve kültürel alışveriş de gelişti. Viking tüccarları, akıncılarla birlikte hareket ederek Müslüman tüccarlarla temas kurdu. Kürk, kehribar ve köle karşılığında gümüş, baharat ve lüks kumaşlar aldılar.

Bazı akademisyenler, Vikinglerin İslam kültürüyle temaslarının sanatlarını, gemi tasarımlarını ve mezar geleneklerini etkilediğini öne sürüyor. İskandinavya’daki Viking mezarlarında bulunan Arap sikkeleri, iki medeniyet arasındaki ekonomik ilişkilerin bir kanıtı niteliğinde. Arap kaynaklarında geçen “Rus” terimi ise, İslam dünyası ile Viking Kuzeyi arasında aracılık yapan melez bir Norse-Slav topluluğunu işaret ediyor.

Vikingler ve İslam dünyası... Kuzeyli savaşçıların Doğu'ya akınları! - 3. Resim

İSTANBUL'DA VİKİNG İZLERİ

Bugünkü Türkiye de bu unutulmuş tarihin önemli bir parçası. Vikinglerin Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu’yla olan temasları—başkent Konstantinopolis, yani bugünkü İstanbul’du—onları dolaylı olarak Müslüman kuvvetlerle çatışmaya ya da iş birliğine sürükledi.

Hatta bazı Vikingler, Bizans imparatorlarının seçkin muhafızları olan Varang Muhafızları arasında görev yaptı.

Türkiye’nin yaklaşık 1,500 yaşındaki mimari harikası Ayasofya da bu Viking geçmişine dair izler taşıyor. Yapının mermer levhalarına oyulmuş Viking sembolleri, İskandinav savaşçılarının varlığını ortaya koyuyor.

Bunların en ünlüsü, üst galeride koruma camının altında sergilenen “Halfdan buradaydı” yazıtıdır.

Bu yazının, yüzlerce yıl önce yapılan bir ayin sırasında bir Viking askeri tarafından kazındığı düşünülüyor. Ayasofya’nın sütun ve duvarlarında ayrıca Hristiyan ve Müslüman ziyaretçilerin zaman içinde kazıdığı tılsımsal semboller bulunuyor.

Bu işaretlerin anlamı tam olarak bilinmese de, yapıyı felaketlerden ve istilalardan korumak amacıyla yapıldıkları sanılıyor.

Editör: ALİ TÜFEKÇİ