Dînî hükümlerin 4 temel delîli

 

 

Bozulmamış yegâne İlâhî dîn olan, mukaddes dînimiz İslâmiyetin [Tefsîr, Hadîs ve Fıkıh Usûlünden bahseden metodoloji kitaplarında da geçtiği üzere] dört ana delîli, dört temel kaynağı vardır. Bunlar: a) Kitâb, b) Sünnet, c) İcmâ-ı Ümmet, d) Kıyâs-ı Fukahâ'dır ki bunlara, “Edille-i şer'iyye” denilmektedir.

a) Kitâb: Edille-i şer'iyyenin (İslâm dînindeki şer'î delîllerin, hükümlerin, dîn bilgilerinin) birinci kaynağı olan Kur'ân-ı kerîmdir.

Dârul-Fünûn Müderrislerinden (Eski İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyelerinden) Seyyid Abdülhakîm Arvâsî (rahmetullahi aleyh) buyurmuştur ki:

"Kitâb; Allahü teâlânın, Resûlü Muhammed aleyhisselâma indirdiği, mushaflarda yazılı, bize kadar tevâtür yoluyla (yanî yalan üzere birleşmeleri aklen mümkün olmayan bir topluluk tarafından) Arabca olarak nakledilen kelâm-ı kadîmdir (Allahü teâlânın sözüdür).

Bütün insanların dünyâ ve âhiret hayâtının her yönüne âit hükümleri, bilgileri içerisinde bulundurur. İçine aldığı hükümler, bilgiler üç kısımdır: Îmân esâslarına dâir hükümler, mükelleflerin söz ve işlerine dâir bilgiler, rûh ve mâneviyâtın düzeltilip, nefsin ve ahlâkın terbiyesine âit hükümlerdir."

Allahü teâlânın, hiç bozulmamış, yegâne hak kelâmı olan Kur'ân-ı kerim, Cebrâîl (aleyhisselâm) vâsıtasıyla, Sevgili Peygamberimiz Hazret-i Muhammed (aleyhis-selâm)'a takrîben 23 senede indirilmiştir. Bunun 13 senesi Mekke-i mükerreme'de, 10 senesi ise Medîne-i münevverede nâzil olmuştur.

Anayasa dışındakileri bir tarafa atıp "ben, sâdece Anayasaya bakarım" denilemeyeceği gibi, "ben, sâdece Kur'ân-ı kerîme bakarım, diğer dînî delîllere sırt çeviririm" de denilemez.

Tefsîr usûlünden bahseden bütün kitaplarda belirtildiği üzere [aslında hadîs ve fıkha dâir bütün usûl (metodoloji) kitaplarında da böyledir], bir âyet-i kerîmenin doğru olarak anlaşılabilmesi için, önce onu açıklayan başka bir âyet var mı, yok mu? diye bakılması lâzım.

İkinci merhalede, âyet-i celîlenin tefsîri için sünnete başvurmak lâzımdır. Sünnet Allah'ın kitâbının beyânıdır. Sünnet, Kur’ân-ı kerîmi şerh ve îzâh eder. Zîrâ Allahü teâlâ, Resûlüne “beyân” vazîfesi vermiştir:

“İnsanlara, kendilerine indirileni açıklaman için ve düşünüp anlasınlar diye sana da bu Kur’ân'ı indirdik.” [Nahil, 44]

Ayrıca Kur’ân-ı Kerîm’de, Resûlullâh (sallallâhü aleyhi ve sellem)'in vereceği hükümlerin, Allah tarafından kendisine bildirildiği de ifâde ediliyor.

“Allah'ın sana gösterdiği şekilde, insanlar arasında hükmedesin diye, sana Kitab'ı hak ile indirdik; hâinlerden taraf olma.” [Nisa, 105]

Âyetin açıklaması, diğer âyetlerde ve hadîslerde bulunamazsa, o takdîrde, Kur’ân-ı kerîmin nüzûlüne şâhid olan Sahâbe-i güzînin îzâh ve tefsîrine başvurulur. Ma’lûm olduğu üzere, onlar ilim, amel ve anlayış bakımından bu ümmetin en önde gelenleridirler. [Yarın inşâallah konumuza devâm edelim.]