Trump’ın 'Büyük Dönüşümü' mü, büyük hatası mı? Beraber inceleyelim...

Trump'ın ABD ekonomisine uyguladığı tarifelerin avantajları veya dezavantajları üzerine tartışmalar devam ederken, Wall Street Journal ve Washington Post'tan aktarılan bilgiler, bu tedbirlerin özellikle küçük ve orta ölçekli Amerikan işletmeleri için bir “hayat öpücüğü” olduğunu gösteriyor. Ancak, analizi doğru yapabilmek için önce tarifelerden fayda sağlayan firmaların cirolarına ve çalışan sayılarına göz atmak lazım.

 

Buna geçmeden önce tarifelerin konuşulduğu birinci çeyrek performansı ile ilgili son bilgiyi verelim: Son açıklanan GSYİH tahmini, 2025’in ilk çeyreğinde %0,3’lük bir daralmayı göstermekte ve resesyon endişelerini artırmakta. Ancak, bu düşüş doğrudan tüketici harcamaları veya yatırımlar üzerindeki etkiden kaynaklanmamış, yeni tarifeler öncesinde ithalatın artışından kaynaklanmış. Dolayısıyla Trump’ın tarifelerinin fazla bir işe yaramayacağını tecrübe ile bilsek de, bize yakışan detaylı bir analizle meseleye yaklaşarak, artı ve eksilerini aktarmak...

 

Öncelikle hangi sektörlerin tarifelerden öncelikli olarak etkilendiğini söyleyelim:

 

-Çelik ve Alüminyum Üreticileri: Tarifeler öncelikle Çin ve diğer ülkelerden gelen çelik ve alüminyum ithalatını artırınca, bu sektörde faaliyet gösteren birçok Amerikan firması, maliyetlerin yükselmesi nedeniyle olumsuz etkilendi.

 

-Makine ve Sanayi Ürünleri Üreticileri: Özellikle yüksek teknolojili makine, otomotiv ekipmanları ve diğer sanayi ürünleri üreten firmalar, maliyetlerin artması ve tedarik zincirinde aksamalar nedeniyle olumsuz etkilendi.

 

-Tarım Ürünleri Üreticileri: Tarifeler ve ticaret savaşları nedeniyle Çin gibi büyük pazarlara ihracat yapan Amerikan çiftçiler ve tarım firmaları ciddi zararlar gördü. Özellikle mısır, soya, buğday ve meyve-sebze üreticileri zarar yaşadı.

 

-Elektronik ve Teknoloji Firmaları: Bazı elektronik ve bileşen üreticileri, Çin gibi ülkelerden gelen ithal ürünlerin maliyetinin artmasıyla karşı karşıya kaldı.

 

-Mobilya ve Tekstil Üreticileri: Çin’den gelen düşük maliyetli ürünlerin maliyetleri arttıkça, bu sektörlerde faaliyet gösteren firmalar da etkilendi.

 

-Otomotiv Endüstrisi: Otomobil üreticileri ve yedek parça tedarikçileri, maliyet artışları ve tedarik zinciri sorunları nedeniyle zarar gördü.

 

Diğer taraftan, Trump tarifelerinden önce etkilenen ama zamanla bu durumu avantaja çevirmeye çalışan bazı önemli ABD firmaları ve örnekler de var.

 

Ancak durumu avantaja çeviren firmaların ölçeğinden de bahsetmekte yarar görüyorum:

 

-Jergens Inc. Başkanı Jack Schron, Chicago ve Cleveland’daki tesislerinin 7/24 çalıştığını belirtmiş. Müşterilerin ithalat tarifelerinden kaçınmak için ABD’den sipariş vermeye başlaması, şirketin üretim kapasitesini zorlamaya başlamış. Bu 75 yıllık firmanın yıllık cirosu 32 milyon dolar. 

 

-Grand River Rubber & Plastics, Çin’e kaptırdığı eski müşterilerini geri kazanıyor. Sadece yeni siparişlerin potansiyel değeri yıllık 5 milyon dolar ve bu, firmanın toplam gelirinin %10’una karşılık geliyor. Yani KOBİ ölçeğinde bir firma.

 

-Pandemide kurulan kişisel koruyucu ekipman (PPE) üreticileri, sonradan düşük maliyetli Çin ürünleriyle rekabet edememişti. Ancak yeni tarifeler, fiyat avantajını tersine çevirmiş ve talebi yeniden ABD’li firmalara yönlendirmiş. ABD'deki toplam ciroları 7 milyar dolar civarında.

 

-AccuRounds gibi firmalar, geçmişte yurt dışına kaptırdığı müşterilerini geri kazanıyor. Şirketin satışları yıllık bazda %20 artmış durumda. Firmanın cirosu 21 milyon dolar civarında.

 

-Whirlpool, Asyalı rakiplerinin düşük maliyetli ürünlerle pazarda haksız avantaj elde ettiğini belirtiyor. Yeni tarifeler, bu fiyat farkını azaltarak Amerikan üreticilere nefes aldırıyor. En büyük cirolu firma bu diyebilirim. Geçen yıl 20 milyar dolar ciro ve 300 milyon dolar zarar açıklamıştı.

 

-Excel Dryer ve tedarikçisi Double A Molding, tarifelerin hem iç piyasada rekabeti artırdığını hem de Brezilya ve Avustralya gibi dış pazarlara girişte avantaj sağladığını ifade ediyor. Excel Dryer 20 milyon dolar ciro yaparken, Double A Molding 500 milyon dolara ulaşmış.

 

Bu gelişmeler, “üretimi geri getirme” yani reshoring stratejisinin bazı sektörlerde işe yaradığını ve özellikle küçük ölçekli Amerikan üreticilerin tarifeler sayesinde yeniden canlandığını gösteriyor. Ancak uzun vadede bu tür korumacı politikaların sürdürülebilirliği ve tüketici fiyatlarına etkisi tartışma konusu olmaya devam edecek. 

 

Şimdi olumsuz etkilenen firmalar ve cirolarına bir göz atalım:

 

-Ford-Çin’den ithal otomobil ve parça maliyetleri yükseldiği için kâr marjları daralırken, bazı modellerin fiyatlandırması zorlandı. 2024 cirosu 190 milyar dolar civarında.

 

-GE (General Electric)-Çin ve diğer ülkelerden gelen ürünlerin maliyetinin artması ve tedarik zincirindeki aksaklıklar, üretimi zorlaştırdı. Bu yıl 40 milyar dolar civarında ciro hedefliyor.

 

-Caterpillar-İnşaat ve madencilik makineleri üreticisi, ithal bileşenlerin maliyet artışından olumsuz etkilendi. Geçen yıl 65 milyar dolar ciro gerçekleştirmiş.

 

-Boeing-Çin’den gelen bazı parçalar ve malzemelere getirilen ek gümrük vergileri, maliyetleri artırdı. Yıllık cirosu 67 milyar dolar.

 

-Monsanto (Bayer)-Tarım kimyasalları ve tohum üreticisi, Çin ve Asya’dan ithal edilen ham maddelerin maliyetlerinde artış yaşandı. Cirosu 50 milyar dolara yakın.

 

-Wayfair-Çin’den gelen ürünlerin maliyetlerinin artmasıyla, lojistik ve tedarik zinciri sorunları yüzünden satış ve kâr marjlarında azalma gördü. Cirosu 12 milyar dolar.

 

-Mattel-Oyuncak sektöründe, Çin’den ithal edilen ürünlerin maliyetleri yüksek olduğu için kârlılık etkilenmişti. Barbie oyuncaklarının üretici olan Mattel’in cirosu 5 milyar doları geçiyor.

 

-ViacomCBS ve diğer medya ve eğlence şirketleri-Çin’deki iş birlikleri ve içerik erişiminde sorunlar yaşandı. Firma 30 milyar dolara yakın ciro yapıyor...

 

Tabloya bakıldığında ciro açısından devler liginde olan, ithalata bağımlı çok sayıda firma ve sektör, maliyet artışlarından ciddi şekilde etkilenmiş gözüküyor. Ayrıca, bu tarifeler nedeniyle ABD’de tedarik zincirleri bozulduğunu söylemek lazım. Bunun sonucunda ihracat ve üretim maliyetleri yükseliyor.

 

Şu ana kadar bu basit tablodan anladığım şu: Trump’ın arzu ettiği dönüşüm iyi niyetli bile olsa, bunları oya tahvil etmesi pek mümkün gözükmüyor. ABD’yi üretim ve teknolojide Çin’in üzerine çıkarmak bu işlerle olmaz. Ayrıca yan etkileri büyük olacak bir oyun oynuyor Trump. Bir başkanlık döneminde başaramayacağı gibi, vazgeçip düzeltecek vakti de olmayacak. Eğer bunu biliyorsa, şu anki reçeteden vazgeçmeyecek. Ben tam olarak ne yaptığını bildiği kanaatinde değilim. Dolayısıyla büyük dalgalanmalara hazır olalım.

 

 

 

 

 

Prof. Dr. Emre Alkin'in önceki yazıları...